အူလမ်းကြောင်း လှုပ်ရှားမှု မမှန်သောရောဂါ (Irritable bowel syndrome- IBS)
[တနည်းပြောရရင် အူဂဏာမငြိမ်ရောဂါ ????]
အူလမ်းကြောင်း လှုပ်ရှားမှု မမှန်တဲ့ရောဂါ (IBS) က အစာအိမ်နဲ့ အူလမ်းကြောင်းရောဂါတွေထဲ အဖြစ်များတဲ့ရောဂါတခုဖြစ်ပါတယ်။ ဖြစ်ပြီဆိုရင်တော့ ဗိုက်ထဲကြွက်တက်သလိုပဲ ရစ်ရစ်နာ၊ ထိုးထိုးအောင့်တယ်၊ လေပွတယ်၊ ဗိုက်ကယ်တယ်၊ ၀မ်းပျက် သို့ ၀မ်းချုပ်တယ်။ ဒီရောဂါက ဖြစ်လိုက်ပျောက်လိုက်နဲ့နာတာရှည်ရောဂါပါ။ ဒါကြောင့် သေချာ စိတ်ရှည်လက်ရှည်ကုဖို့၊ ဂရုစိုက်ဖို့ လိုပါတယ်။
ဒီရောဂါကြောင့် တစ်ခါတလေ ကိုယ့်နေထိုင်မှုအရည်အသွေးတွေကျလာတာ ၊ ဒီရောဂါနဲ့ ယှဉ်တွဲနေထိုင်ရတာ စိတ်ပင်ပန်းတာတွေအထိလည်း ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။
ဒါပေမယ့် လူနာအနည်းစုကသာ ဒီလို ဆိုးဆိုးဝါးဝါးခံစားရတတ်ပါတယ်။ အချို့ဆို အစားအသောက်၊ တစ်ကိုယ်ရေနေထိုင်စားသောက်မှုပုံစံနဲ့ စိတ်ဖိစီးမှုတွေကို ထိန်းချုပ်နိုင်ရုံနဲ့ ရောဂါသက်သာပါတယ်။ ရောဂါ ပိုပြင်းထန်ရင်တော့ ဆေးသောက်၊ ဆွေးနွေးမှုတွေလုပ်ပြီးကုသနိုင်ပါတယ်။
တစ်ခုက ဒီရောဂါကြောင့် အူမကြီးကင်ဆာ မဖြစ်စေနိုင်ပါ။ ဒီရောဂါ ဘာလို့ဖြစ်လဲဆိုတာ တိတိပပ အကြောင်းရင်း မသိသေးပါဘူး။ အူထဲ အစာဖြတ်တာ နှေးလွန်း မြန်လွန်းတာနဲ့တော့ ဆိုင်ပါတယ်။ အူတွေရဲ့ တုံ့ပြန်မှု မမှန်လို့ပါ။ စိတ်ဖိစီးမှုများရင်၊ မိသားစုထဲ အလားတူရောဂါသည်ရှိရင်လည်း ဖြစ်တတ်ပါတယ်။
????အူလမ်းကြောင်း လှုပ်ရှားမှု မမှန်သောရောဂါ (IBS)က ဘယ်လိုလူတွေမှာ ပိုအဖြစ်များတတ်ပါလဲ?
– အသက် ၅၀အောက်
– အထူးသဖြင့်အမျိုးသမီးတွေ
– မိသားစုထဲ ဖြစ်တဲ့သူရှိရင်
– စိတ်ပူပန်တာ၊ စိတ်ဓါတ်ကျတာ၊ စိတ်ကျန်းမာရေးနဲ့ပတ်သက်တဲ့ရောဂါရှိတဲ့သူတွေမှာလည်း အဖြစ်များပါတယ်။
????ဖြစ်ရင် ဘာတွေခံစားရတတ်လဲ?
၁) ဗိုက်အောင့်၊ ထိုးထိုးအောင့်တယ်။ အထူးသဖြင့် အစာစားလိုက်ရင်ပိုဆိုးပြီး ၀မ်းသွားလိုက်ရင် သက်သာသွားတယ်။
၂) ဗိုက်ကယ်နေသလိုခံစားရ၊ နေလို့အဆင်မပြေ ကယ်ကယ်ဖောဖောကြီးဖြစ်တယ်။
၃) တစ်ခါတစ်ရံ ၀မ်းအရည်တွေသွားတတ်တယ်၊ ရုတ်တရက်ဆိုသလို ၀မ်းသွားချင်တတ်တယ်။
၄) တစ်ခါတလေကျတော့လည်း ၀မ်းချုပ်တတ်တယ်။ ၀မ်းသွားဖို့ညှစ်ရတယ်။ ၀မ်းကျန်တယ်လို့ခံစားရတယ်။
ဒီလိုလက္ခဏာတွေဟာ သက်သာလိုက် ဆိုးလာလိုက်နဲ့ ဖြစ်လိုက်ပျောက်လိုက်ဖြစ်တတ်ပါတယ်။
တချို့တွေမှာတော့
– လေခဏခဏလည်
– ၀မ်းသွားရင်ချွဲတွေပါ
– နုံးချိ၊ အားမရှိ
– ပျို့ချင်၊ နေမကောင်းချင်
– ခါးနာ၊ ခါးကိုက်
– ဆီးပြဿနာပါ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။(ဆီးကျန်၊ ဆီးအမြန်သွားချင်)
– ၀မ်းကိုအမြဲမထိန်းနိုင်လည်း ဖြစ်တတ်ပါတယ်။
????ဘာလို့အဲလို ခံစားရတတ်တာပါလဲ?
ပုံမှန်ဆို အူကြွက်သားတွေက အလှည့်ကျညှစ်ခြင်း၊ဖြေလျော့ခြင်းကို စည်းချက်မှန်မှန် လုပ်ပြီး အစာကို ချေရာမှာကူညီမယ်၊ အစာကိုရှေ့ကိုရွေ့လျားစေပါမယ်။
ဒီ IBS လူနာတွေမှာတော့ ကြွက်သားတွေက ပိုညှစ်တာ၊ ကြွက်တက်သလို ဆက်တိုက်ညှစ်တာ၊ စည်းချက်မညီတာတွေကြောင့် ဗိုက်နာတယ်၊ အစာရွေ့တာနှေးစေရင် ၀မ်းချုပ်ပြီး၊ မြန်သွားစေရင် ၀မ်းလျောစေပါတယ်။
နောက်တစ်ခုကတော့ အူထဲ ပုံမှန် လေအနည်းအကျဉ်းရှိတာ ပြဿနာမဖြစ်တတ်ပေမယ့် IBS ရောဂါမှာတော့ အာရုံကြောတွေ ခံစားမှုအားကောင်းလွန်းတဲ့အခါ လေထိုးသလိုနာတာ၊ ကယ်တယ်လို့ခံစားရတာတွေဖြစ်တတ်ပါတယ်။
????ဒါတွေ သက်သာရာကနေ ဘာတွေလုပ်ရင် ပြန်ဖြစ်တတ်ပါသလဲ?
အကြောင်းရင်းမရှိလည်း ရောဂါကြွတတ်ပါတယ်။တခါတလေမှာတော့
– ကော်ဖီ
– အရက်
– အချို့အစားအစာ : အပူအစပ်၊ အဆီများတဲ့ အစားအစာ၊ ဂျုံနဲ့လုပ်တဲ့အစားအစာ၊ နို့နှင့်နို့ထွက်ပစ္စည်း၊ အရည်ရွှမ်းသောအသီး၊ ပဲ၊ ဂေါ်ဖီထုပ်၊ ကာဗွန်ပါတဲ့သောက်စရာ ဥပမာ-အရက်၊ ဘီယာ။
– စိတ်ဖိစီးမှုနဲ့စိတ်ပူပန်မှုတွေကြောင့် ရောဂါ ကြွတတ်ပါတယ်။
IBS ဝေဒနာရှင်တွေက ဘာနဲ့မတည့်ဘူးဆိုတာမျိုး အတိအကျတော့မရှိပေမယ့် လူနာတွေကိုယ်တိုင်ကတော့ ကိုယ်ဘာစားရင် မတည့်ဘူး တည့်တယ်ဆိုတာကို သတိထားမိတတ်ကြပါတယ်။ အကြမ်းအားဖြင့်တော့ အပေါ်က အစားအစာများ မတည့်တတ်ပါ။
????ဘယ်အခါဆရာ၀န်နဲ့တိုင်ပင်ရမလဲ?
– ပိန်လာရင်
– ညဘက်၀မ်းလျှောရင်
– စအိုကနေ သွေးပါရင်/၀မ်းထဲသွေးပါရင်
– သွေးအားနည်းရင်/ရင်တုန်မောရင်
– အကြောင်းရင်းမရှိ အန်ရင်
- ဗိုက်အောင့်တာက လေလည်/၀မ်းသွားလို့မှ မသက်သာရင် ဆရာ၀န်နဲ့တိုင်ပင်သင့်ပါတယ်။
????IBS ရောဂါအတွက် နေထိုင်စားသောက်မှုမှာ အကြံပေးချင်တာများ ရှိပါသေးသလား?
လိုက်နာရန် ✔️
– အသားငါး၊အသီးအရွက် လတ်လတ်ဆတ်ဆတ်ကို အိမ်မှာ ချက်စားပါ။
– ကိုယ်ဘာစားလိုက်တယ်၊ ဘယ်လိုခံစားလိုက်ရတယ်ဆိုတာ ဒိုင်ယာရီရေးမှတ်ပါ။ နောက်မဖြစ်အောင်ရှောင်နိုင်ဖို့ပါ။
– စိတ်ဖိစီးမှုလျော့ချပြီး သက်တောင့်သက်သာနေနိုင်မယ့်နည်းလမ်းတွေရှာဖွေပါ။
– လေ့ကျင့်ခန်း ပုံမှန်လုပ်ပါ။
– Probiotics တလလောက်သောက်ကြည့်ပါ။ အကျိုးရှိမရှိသိရအောင်။
ရှောင်ကြဉ်ရန် ❌
– အစာစားဖို့အချိန်မရွှေ့ပါနဲ့၊ မစားဘဲ မနေပါနဲ့။
– မြန်မြန်မစားပါနဲ့။
– အဆီများတာ၊ စပ်တာ၊ သဘာ၀မဟုတ်ပဲ ပြုပြင်ထားတဲ့အပြင်စာတွေ(processed food) အများကြီး မစားပါနဲ့။
– အသီးကို လက်တစ်ဆုပ်စာ ပမာဏအရွယ်( 80G) ကို တနေ့ ၃ကြိမ်ထက်ပိုမစားပါနဲ့။
– ကော်ဖီ၊ လက်ဖက်ရည် တစ်နေ့ ၃ခွက်ထက် ပိုမသောက်ပါနဲ့။ လိုအပ်ရင်လုံး၀ရှောင်ပါ။
– အရက်နဲ့ အချိုရည်တွေ(carbonated drinks) အများကြီးမသောက်ပါနဲ့။
အပေါ်မှာ အကြံပြုထားတဲ့ ဆောင်ရန်ရှောင်ရန်လေးတွေကို လိုက်နာပြီး IBS နဲ့ အဆင်ပြေစွာ အတူယှဉ်တွဲ နေနိုင်ကြပါစေ။
Reference ????
https://www.mayoclinic.org/…/symptoms-causes/syc-20360016
https://www.nhs.uk/…/irritable-bowel-syndrome…/symptoms/
❤️ NUG, MOH တယ်လီကျန်းမာ ၊ လူတိုင်းအတွက်ပါ ❤️
???? တယ်လီကျန်းမာတွင် ဆရာဝန်များနှင့် အွန်လိုင်းမှ အခမဲ့တိုင်ပင်ဆွေးနွေးနိုင်ပါသည်
*** ပိတ်ရက်မရှိပါ ***
ကြိုတင်ဘိုကင်ယူရန်အတွက်( https://m.me/telehealthmm )ကို နှိပ်ပါ
( နေ့စစဉ် မနက် ၈နာရီမှ ညနေ၁၀နာရီအထိ )
Ministry of Health,
National Unity Government.
