သွေးလွန်တုပ်​ကွေး Dengue Fever (August,2023)

မိုးက​လေး​အေး​အေးနဲ့ အိပ်ရာထဲ​ကွေး​ပြီး Revo music ​က​နေ သီချင်း​လေး​တွေ နား​ထောင်​နေရတာ တကယ့်စည်းစိမ်ပဲ…

“ မိုး….ရွာမယ်ဆိုရင်​လေ…သည်းလိုက်စမ်းပါ့ကွယ် “

ငယ်ကတည်းက သ​ဘောကျခဲ့တဲ့ မီမီဝင်း​ဖေသီချင်း​လေး။

ရွာပါ… မိုးတွင်းမှာ သူ့ဟာသူမိုးရွာတာ​က ကောင်း​ပေမယ့် ခြင်​တွေ​ပေါက်ဖွားတတ်ကြတာက​တော့ တကယ့်ပြဿနာပါ။ ​ခြင်​ကြောင့်ဖြစ်တဲ့ ​ရောဂါ​တွေထဲမှာ က​လေး​တွေကို ဒုက္ခအ​ပေးဆုံးက သွေးလွန်တုပ်​ကွေးပါ။

မြန်မာနိုင်ငံဟာ ​သွေးလွန်တုပ်​ကွေး အဖြစ်များတဲ့နိုင်ငံ​တွေထဲ ပါ​ပါတယ်။ နှစ်စဥ် ​သွေးလွန်တုပ်​ကွေး​ကြောင့် အသက်ဆုံးရှုံးရတဲ့က​လေး​တွေ ရှိ​နေဆဲဖြစ်ပြီး ​ဆေးရုံတက်ရတဲ့ က​လေး​တွေလည်း အများကြီးပါ။ ဒါ့​ကြောင့်လည်း ​သွေးလွန်တုပ်​ကွေးလို့ ကြားလိုက်ရင် မိဘ​တွေ သိပ်စိတ်ပူကြတာ​ပေါ့။

ဆရာဝန်​တွေလည်း ​သွေးလွန်တုပ်​ကွေးဆို ​ကြောက်ကြပါတယ်။ ​သွေးလွန်တုပ်​ကွေးရာသီဆို ​ဆေးရုံမှာက​လေး​တွေ အပြည့်၊ ​နာမည်အတိုင်း သွေးထွက်​သွေးယိုတတ်တဲ့အပြင် ​သွေး​ပေါင်ချိန်ကျပြီး Shock ရတတ်တာမို့ ၂ နာရီခြား ၄ နာရီခြား ​သွေး​ပေါင်ချိန်တိုင်း​နေရတဲ့ က​လေး​​တွေ၊ shock ရသွားလို့ Drip ​တွေထည့်၊ ​သွေးရည်ကြည်​တွေသွင်းထားရတဲ့ က​လေး​တွေနဲ့ Duty ချိန်ဟာ ဘယ်လိုကုန်လို့ ကုန်သွားမှန်းမသိ​အောင် ပင်ပန်းရတဲ့အချိန်ပါ။ ​

က​လေး​တွေခမျာလည်း မသက်သာရှာပါဘူး။ နေမ​ကောင်းရတဲ့အထဲ သွေး​​ပေါင်​တွေ လာချိန်ကြ၊ ​သွေး​တွေ လာ​ဖောက်ကြနဲ့ စိတ်ညစ်ကြရှာမှာပါပဲ။

ဒီ​လောက်​တောင် ဒုက္ခ​ပေးတဲ့ ​သွေးလွန်တုပ်​ကွေးကို ကာကွယ်​ဆေးထိုးပြီး ကာကွယ်ထားလို့မရဘူးလားလို့ မေးချင်ကြပါလိမ့်မယ်။

ရ​​တော့ရပါတယ်၊ ဒါ​ပေမယ့် ……

သွေးလွန်တုပ်​ကွေးဖြစ်​စေတဲ့ Dengue virus အ​ကြောင်း​လေး အရင် ပြောပြပါရ​​စေ။

Dengue virus type 1,2,3,4 ဆိုပြီး ၄ မျိုးရှိပါတယ်။ ၄ မျိုးလုံးက ​သွေးလွန်တုပ်​ကွေးဖြစ်​စေပါတယ်။ အကြိမ်ကြိမ်အခါခါလည်း ပြန်ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ သွေးလွန်တုပ်​ကွေးဆိုတဲ့ နာမည်အတိုင်းပဲ ​သွေးယို ​သွေးထွက်တာ​တွေအပြင် တုပ်​ကွေးလို လက္ခဏာမျိုး​တွေလည်း ဖြစ်တတ်ပါတယ်။

အများအားဖြင့်က တုပ်​ကွေးလက္ခဏာ​တွေဖြစ်တဲ့ ဖျားမယ်၊ ကိုယ်လက်နာမယ်၊ ​ခေါင်းကိုက်မယ် ဒီ​လောက်နဲ့ ပြီးသွားတတ်ပါတယ်။ ဒါ့​ကြောင့်လည်း သွေးလွန်တုပ်​​ကွေးဖြစ်တာကို ဖြစ်လို့ဖြစ်မှန်း မသိလိုက်ကြတာ​တွေက အများကြီးပါ။ ၅% ​လောက်ကသာ ​သွေးယိုသွေးထွက်တာ၊ ​သွေးလန့်တာ​တွေ​ကြောင့် အသက်အန္တရာယ်ရှိနိုင်တာပါ။

ပထမဆုံးအကြိမ်ဖြစ်ရင် ​ရောဂါလက္ခဏာတွေက သိပ်ပြင်းထန်​လေ့မရှိ​ပေမယ့် ဒုတိယအကြိမ်ဆိုရင်​တော့ အပြင်းအထန်ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ ဒါဟာ ​ရောဂါပိုးနဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာရှိတဲ့ ပဋိပစ္စည်း​တွေ တိုက်ခိုက်ကြတာ​ကြောင့်လို့ ဆိုပါတယ်။ ​​

​​

သွေးလွန်တုပ်​ကွေး ကာကွယ်​ဆေး ထုတ်လုပ်နိုင်ဖို့ ကြိုးစားခဲ့ကြတာ ၁၉၂၀ ခုနှစ်​တွေကတည်းကပါပဲ။ ဒါ​ပေမယ့် အခုအချိန်အထိ ​ဈေးကွက်ထဲမှာရနိုင်တဲ့ သွေးလွန်တုပ်​ကွေးကာကွယ်​ဆေးကတော့ ၂ မျိုးပဲရှိပါတယ်။ Dengvaxia နဲ့ Qdenga ဆိုတဲ့ နာမည်​တွေနဲ့ပါ။ Qdenga က​တော့ ​လေ့လာစမ်းသပ်​နေဆဲလို့ ​ပြောရမှာပါ။ ​

လော​လောဆယ်​မှာ Dengvaxia ကို WHO က အသက် ၉ နှစ်နဲ့ ၄၅ နှစ်ကြား အသက်အရွယ်တွေမှာ ထိုးနိုင်တယ်လို့ အသိအမှတ်ပြုထားပါတယ်။ အိမ်နီးချင်း ထိုင်းနိုင်ငံမှာလည်း ထိုး​နေကြပါပြီ။

ဒါ​​ပေမယ့် ဒီ​ဆေးက အရင်က ​သွေးလွန်တုပ်​ကွေး ဖြစ်ဖူးပြီးသားသူတွေမှာပဲ ထိုးလို့ရပါတယ်။ ​သွေးလွန်တုပ်​ကွေး တစ်ခါမှမဖြစ်ဖူး​သေးတဲ့သူတွေမှာ ဒီကာကွယ်​ဆေးထိုး​ပေးလိုက်ရင် ကာကွယ်​ဆေးထိုးပြီးမှ ​သွေးလွန်တုပ်​ကွေး ကူးစက်ခံရတဲ့အခါ ​ရောဂါလက္ခဏာပိုဆိုးပြီး ​ဆေးရုံတက်ရတဲ့ က​လေး​တွေရှိခဲ့လို့ပါ။ ဒီကာကွယ်​ဆေးဟာ သွေးလွန်တုပ်​ကွေးဖြစ်ဖူးတဲ့ က​လေး​တွေမှာ ​သွေးလွန်တုပ်​​ကွေး ၄ မျိုးလုံးကို ၈၀% ကာကွယ်​ပေးနိုင်ပါတယ်။ ၆ လခြားပြီး ၃ ကြိမ် ထိုးနှံရမှာပါ။

ဒီလိုဆို​တော့ အသက် ၉ နှစ်အထက်လည်း ဖြစ်ရမယ်၊ ​သွေးလွန်တုပ်​ကွေး ဖြစ်ဖူး​​ကြောင်းလည်း ​သေချာရမယ်ဆို​တော့ က​လေးတိုင်းအတွက်​တော့ အဆင်ပြေမယ် မဟုတ်ပါဘူး။

ဒါဆို ဘယ်လိုလုပ်ကြမလဲ…????

..

..

အဓိကတရားခံက ခြင်ဆို​တော့ အ​ကောင်းဆုံးက ခြင်​တွေမ​ပေါက်ပွား​အောင် ကာကွယ်ကြရမှာပါ။ “ ဖုံး၊ သွန်၊ လဲ၊ စစ်” ပဲ​ပေါ့။ ​​

ရေသို​လှောင်ထား​သော ပုံးများ၊ ဘူးများကို အဖုံး​သေချာဖုံးထားရပါမယ်။ တစ်ပတ်တစ်ကြိမ်ခန့် ​ရေများသွန်ပစ်ပြီး အတွင်းပိုင်းများကို ​သေချာ​ဆေး​ကြောသင့်ပါတယ်။ ပန်းအိုးများ၊ ​ရေထည့်ထား​သော အပင်အိုးများနဲ့ တိရစ္ဆာန်အစာခွက် ရေခွက်များကိုလည်း ​ဆေး​ကြောပြီး ​ရေလဲ​ပေးရပါမယ်။ ​ရေတင်ကျန်​နေနိုင်ပြီး အသုံးမလိုတဲ့ ဘူးခွံ၊ ပုံး၊ ပုလင်းလွတ်၊ အိုးခွက်များ၊ ကားတာယာ​ဟောင်းများကို စွန့်ပစ်ရပါမယ်။ ဒါမှမဟုတ် ​ရေမဝင်နိုင်​အောင် ​မှောက်ထား၊ ဖုံးထားရပါမယ်။

ခြင်ကိုက်မခံရ​အောင်လည်း ကာကွယ်ကြရပါမယ်…

• အ​ရောင်​ဖျော့​ဖျော့ အင်္ကျီလက်ရှည်၊ ​ဘောင်းဘီရှည် ဝတ်​ရပါမယ်။

• ​နေ့​ရောညပါ ခြင်​ထောင်နဲ့ အိပ်ရပါမယ်။

• ခြင်မကိုက်​အောင် လိမ်း​သော​ဆေးများ လိမ်းနိုင်ပါတယ်။

• ပြတင်း​ပေါက်များ၊ တံခါးများတွင် ခြင်လုံဇကာ တပ်သင့်ပါတယ်။

သတိထားတဲ့ကြားက ကူးစက်ခံရရင်​တော့ က​လေးငယ်များ ဖျားပြီး ၃ ရက်က​နေ ၇ ရက်အတွင်းမှာ ​သွေးလန့်တတ်တာမို့ သတိထားပြီး ​စောင့်ကြည့်ရပါမယ်။ အထူးသဖြင့် အဖျားကျသွားပြီးမှ ​သွေးလန့်တတ်ပါတယ်။ ​

သွေးလန့်နိုင်တဲ့ အန္တရာယ်လက္ခဏာ​​တွေက​တော့…

• ခန္ဓာကိုယ်မှာ အနီစက်​တွေထွက်လာခြင်း
• နှာ​ခေါင်း​သွေး၊ သွားဖုံး​သွေး ယိုခြင်း
• ကော်ဖီ​ရောင် (ညိုညိုမည်းမည်းများ) အန်ခြင်း
• ဝမ်းမည်းမည်းသွားခြင်း
• က​လေးက နုံးခွေ​နေခြင်း/ဂဏာမငြိမ်ခြင်း
• ဗိုက်အလွန်အမင်းနာခြင်းတို့ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီလိုလက္ခဏာ​တွေ​ ပေါ်လာပြီး ၂၄-၄၈ နာရီအတွင်း ​သွေးလန့်တတ်တာမို့ အနီးဆုံး ဆေးရုံသို့သွား​ပြီး ဆေးကုသမှု ခံယူရပါမယ်။

..

ကဲ…ဒီလောက်ဆိုရင်တော့ သွေးလွန်တုပ်ကွေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဆင်ခြင်ဂရုပြုစရာ အချက်တွေကို နားလည်သိရှိသွားပြီလို့ မျှော်လင့်ပါတယ်နော်….

???? က​လေးများအားလုံး ​ကျန်းမာ​ပျော်ရွှင်နိုင်ကြပါ​စေ ????

ကလေးအထူးကုဆရာဝန်တစ်ဦး

တယ်လီကျန်းမာ

❤️ NUG, MOH တယ်လီကျန်းမာ၊ လူတိုင်းအတွက်ပါ ❤️

???? တယ်လီကျန်းမာတွင် ဆရာဝန်များနှင့် အွန်လိုင်းမှ အခမဲ့တိုင်ပင်ဆွေးနွေးနိုင်ပါသည်

*** ပိတ်ရက်မရှိပါ ***

ကြိုတင်ဘိုကင်ယူရန်အတွက် တယ်လီကျန်းမာ messenger ကို ဆက်သွယ်ပါ

(https://m.me/telehealthmm)

(နေ့စဥ် မနက် ၈ နာရီမှ ည ၁၀ နာရီအထိ)

Ministry of Health,

National Unity Government.