Crush Syndrome ဆိုတာ ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုကို လေးပင်တဲ့အရာတစ်ခုခုနဲ့ ကြာရှည်ဖိမိတာ (ဥပမာ – ငလျင်ကြောင့် အဆောက်အအုံ အပျက်အစီးအောက် မြုပ်နေသူ၊ accident တစ်ခုခုကြောင့် ညှပ်နေသူ ၊ အလေးအပင်အောက် ပိမိပြီး ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုခုကြေမွနေသူ) ကြောင့် ကြွက်သားဆဲလ်တွေ ပျက်စီးပြီး အဆိပ်အတောက်ဓာတ်တွေ (ပိုတက်ဆီယမ် Potassium၊ မိုင်ယိုဂလိုဘင် Myoglobin၊ ဖော့စဖိတ် Phosphate )စတဲ့ဓာတ်တွေထွက်နေရာကနေ ပိနေတဲ့ ဖိထားတဲ့အရာတွေကို သတိမထား ပြင်ဆင်မှုမရှိဘဲ ဖယ်လိုက်တဲ့အခါ သွေးထဲကို ရုတ်တရက်အဆိုပါ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ ဓါတ်တွေ ရောက်ရှိပြီးနောက် ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ နောက်ဆက်တွဲရောဂါ ဖြစ်ပါတယ်။
**အသက်အန္တရာယ်ပေးနိုင်တဲ့ ရောဂါတစ်ခုလည်းဖြစ်ပါတယ် ။
➡️သူ့ရဲ့လက္ခဏာတွေက ဘာတွေလဲ
-ကြွက်သားရောင်ရမ်းတာ
-ကြွက်သားမာပြီး နာကျင်ကိုက်ခဲတာ
-အရေပြားပေါ်မှာ သွေးခြေဥအညိုအမည်းစွဲတာ
-ခြေ သို့လက်ဆို ဖြူနေတာ၊ သွေးမလျှောက်လို့ ကိုင်ကြည့်ရင်အေးနေတာ၊ ထုံကျင်တာ ခံစားရနိုင်တဲ့အပြင် လှုပ်လို့မရ လှုပ်ရင်တအားနာတာ
-ဆီးအရောင် ညိုတာ နက်တာ
-ဆီးနည်းလာတာ သို့မဟုတ် ဆီးလုံးဝမထွက်တော့တာ
-ပျို့အန်တာ ၊ အသက်ရှူမြန် နှလုံးခုန်မြန်တာ
-မောပန်းတာ သတိလစ်တာ စတာတွေဖြစ်နိုင်ပါတယ်
➡️ဘယ်အချိန်မှာ ဆေးရုံသွားသင့်လဲ
- ဆီးမသွားတာ ၁၂ နာရီကျော်လာပါက
- သွေးပေါင်ကျပြီး သတိလစ်ပါက
- ကြွက်သားနာကျင်မှု ပြင်းထန်ပါက ဆေးရုံဆေးခန်းသို့ အမြန်ဆုံး ပို့ဆောင်သင့်ပါတယ်။
➡️ဘာကြောင့်အန္တရာယ်ရှိတာလဲ
အထက်ကပြောခဲ့တဲ့ အဆိပ်အတောက်ဓာတ်တွေဟာ ကျောက်ကပ်ကိုတိုက်ရိုက်သွားပြီး ဒုက္ခပေးပါတယ်
ဖိအားဒဏ်ကြောင့် သွေးမလျှောက်တော့တဲ့အခါ ကြွက်သားတွေဟာ လိုအပ်တဲ့သွေးမရရှိတော့ပဲ ထပ်ပြီးပျက်စီးပြန်ပါတယ် ဒီလိုနဲ့ အဲ့ကနေထွက်လာတဲ့ အဆိပ်အတောက်တွေ စုပုံလာပြီး ကျောက်ကပ်က မစွန့်ထုတ်နိုင်တော့တဲ့အခါ ကျောက်ကပ်ဆိပ်သင့်ပါတော့တယ်
Myoglobin တွေ ကျောက်ကပ်မှာစုပုံတဲ့အခါ ဆီးအရောင်ပြောင်းတာ ညိုတာ နီတာမျိုးတွေ ဖြစ်တတ်ပါတယ် ။
ဒါ့အပြင် Potassium ဓာတ်ဟာ ပမာဏအရမ်းများလာရင် နှလုံးကြွက်သားကို ဒုက္ခပေးနိုင်တဲ့ ဓာတ်ဖြစ်တဲ့အတွက် ရုတ်တရက်နှလုံးခုန်ရပ်တာမျိုးပါ ဖြစ်တတ်ပါတယ် ။
ဖိမိတဲ့ဒဏ်နဲ့ သွေးထွက်လွန်တာ သွေးမလျှောက်တာတွေကြောင့် အရည်ဓာတ်ဆုံးရှုံးကာ Hypovolemic Shock ဝင်နိုင်ပါသေးတယ်
စတဲ့ အချက်တွေကြောင့် လူနာဟာ အသက်ဆုံးရှုံးနိုင်ခြေရှိပါတယ် ။
➡️ဘာတွေကို ကြိုတင် ပြင်ဆင်သတိထားရမလဲ
✔️ဖိမိနေတဲ့ အရာကို ရုတ်တရက် မဖယ်ရှားပါနဲ့
အထက်ကပြောခဲ့သလို ကြွက်သားပျက်စီးမှုကြောင့်ထွက်လာတဲ့ဓာတ်တွေဟာ ဖိမိတဲ့နေရာကို လွှတ်လိုက်တာနဲ့ တပြိုင်နက် သွေးထဲကို အလုံးအရင်းနဲ့ လျင်မြန်စွာ ရောက်သွားနိုင်လို့ပါပဲ
✔️မဖယ်ခင် အရည်ဓာတ်ဖြည့်ပေးပါ
သွေးကြောကတဆင့် Intravenous fluid(IV) သွင်းပေးလို့ရပါတယ်
ပုလင်းကြီး ဆလိုင်း (saline )ကို 1.5 L လောက်ထိပေးဖို့လိုပါတယ်
IV သွင်းဖို့မဖြစ်နိုင်တဲ့ အခြေအနေမှာဆိုရင် ဒဏ်ရာရဲ့အထက်နေရာကို သွေးထိန်းဖို့အတွက် Tourniquet သွေးထိန်းကြိုးချည်ထားပြီးမှ ဖိနေတဲ့အရာကို ဖယ်ရှားပါ ။
ရေသောက်နိုင်တဲ့အခြေအနေဆိုရင် ရေများများတိုက်ပါ
✔️လူနာမှု လှုပ်ရှားမှု နည်းနိုင်သမျှနည်းအောင်ထားပါ
ကြွက်သားတွေကို အားစိုက်ရတာမျိုးက Rhabdomyolysis ကို ပိုဆိုးစေနိုင်ပါတယ်။
အရက်နဲ့ကဖင်းဓာတ်ပါတာတွေကို သောက်စားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ပါ။
✔️NSAIDs လို့ခေါ်တဲ့ အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးတွေကို မိမိသဘောနဲ့ မသောက်ပါနဲ့ (ကျောက်ကပ်ပျက်စီးမှုကို အားပေးနိုင်တဲ့အတွက် ဆရာဝန်နဲ့ အရင်တိုင်ပင်ဆွေးနွေးပါ )
သတိပြုရမယ့်အချက်က Crush Syndrome ဟာ ဒဏ်ရာရပြီး **နာရီပိုင်း သို့မဟုတ် ရက်အနည်းငယ်ကြာမှလည်း လက္ခဏာပြတတ်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် crush injury ရထားသူတိုင်းဟာ ဆေးစစ်၊သွေးစစ်ဖို့ စောင့်ကြည့်မှုခံယူဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။
Crush Syndrome ကြောင့် ကျောက်ကပ်ဆေးရတာမျိုးလည်း ရှိတတ်တာမို့ မပေါ့ဆသင့်ပါဘူး ။
အရေးအကြီးဆုံးကတော့
Crush Syndrome ဟာ အချိန်မီ ကုသမှုလိုအပ်တဲ့ အရေးပေါ်ရောဂါ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် ဖြစ်နိုင်ရင် လူနာကို ဆေးရုံသို့ အမြန်ဆုံးပို့ဆောင်နိုင်ဖို့ လိုပါတယ်။
ဒေါက်တာမီ
Reference
Tidy’s Physiotherapy (Fifteenth Edition)
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780702043444000250
..
..
❤️NUG, MOH တယ်လီကျန်းမာ၊ လူတိုင်းအတွက်ပါ ❤️
👉တယ်လီကျန်းမာတွင် ဆရာဝန်များနှင့် အွန်လိုင်းမှတစ်ဆင့် အခမဲ့ (အခမဲ့) တိုင်ပင်ဆွေးနွေးနိုင်ပါသည်။
*** ပိတ်ရက်မရှိပါ ***
ကြိုတင်ဘိုကင်ယူရန်အတွက် တယ်လီကျန်းမာ messenger ကို ဆက်သွယ်ပါ။
(နေ့စဥ် မနက် ၈ နာရီမှ ည ၁၀ နာရီအထိ)
…
…
👉 စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးရင်ဖွင့်လိုသူများအတွက်….
မိမိကိုယ်ကိုသေကြောင်းကြံစည်မှု လုံးဝမရှိစေရ
Zero Suicide Hotline သို့ ဆက်သွယ်ရန်
(မနက် (၈) နာရီမှ နေ့လယ် (၁၂) နာရီ
ညနေ (၆) နာရီမှ ည (၁၀) နာရီအတွင်း)
*** မိနစ်ပိုင်းအတွင်း စာမပြန်ပါက “ /start” ဆိုသည်ကို ထပ်မံနှိပ်ပေးရန် လိုအပ်ပါသည် ***
Ministry of Health,
National Unity Government.
