လတ်တလော စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး၊ နိုင်ငံရေး အကျပ်အတည်းတွေကြားမှာ ကျွန်မတို့ဟာ စိတ်မလုံခြုံမှုတွေကြောင့် ကြောက်စိတ်တွေ၊ စိုးရိမ်စိတ်တွေ၊ ပူပန်မှုတွေများပြီး စိတ်ပင်ပန်းလူပင်ပန်း ဖြစ်နေကြမှာပဲနော်။
မိမိရဲ့နေ့စဉ်ဘဝမှာ အခက်အခဲတွေ ကြုံတွေ့ရတဲ့အခါ၊ မကောင်းတဲ့အရာတွေနဲ့ ဆုံးရှုံးမှုတွေ ဖြစ်လာတဲ့အခါ အလွယ်တကူ စိတ်ထိခိုက်နိုင်ပါတယ်။ ပိုပြီးစိတ်တိုတာ စိတ်ဆတ်တာတွေ ဖြစ်နိုင်သလို၊ ပူပန်မှုတွေ၊ အတွေးတွေ ထိန်းမရတာမျိုး၊ အိပ်မက်ဆိုးမက်တာ၊ ညအိပ်မပျော်တာတွေလည်း ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။
ဒါတွေကိုဖြေရှင်းဖို့ ရိုးရှင်းတဲ့အဖြေ မရှိတဲ့အခါ ချောင်ပိတ်မိသလိုဖြစ်ပြီး ခံနိုင်ရည်မရှိလောက်အောင် နာကျင်ခံစားရနိုင်ပါတယ်။
အသက်အန္တရာယ် ခြိမ်းခြောက်ခံရမှုတွေ၊ တိုးမြင့်လာတဲ့ ကုန်ဈေးနှုန်းတွေ၊ စက်သုံးဆီ အခက်အခဲတွေ၊ အနာဂတ်ရဲ့ မသေချာမှုတွေကို တွေးပူရတာကြောင့် အချို့အတွက် ပင်ပန်းလွန်းလာရင် ဒီဘဝမှာ မနေပျော်တော့ဘူးလို့တောင် တွေးမိလာနိုင်ပါတယ်။
ခန္ဓာကိုယ်ကျန်းမာရေးအတွက် ဆေးကုသမှု ခံယူတတ်ကြပေမယ့် စိတ်ကျန်းမာရေးကိုတော့ ဂရုစိုက်မိတဲ့သူ နည်းပါလိမ့်မယ်။
စိတ်ပင်ပန်းလို့ မိမိကိုယ်ကိုယ် အဆုံးစီရင်ချင်စိတ်တွေ ပေါ်လာတတ်ရင်တောင် ဒီလိုအတွေးမျိုးတွေကို ဘယ်သူမှ ထုတ်ဖော်ပြောလေ့မရှိကြပါဘူး။ ပျော့ညံ့တယ်ထင်ခံရမှာ ဝေဖန်ခံရမှာ ရှက်ကြ ကြောက်ကြပါတယ်။ ကိုယ်ကြုံနေရတဲ့ ပြဿနာ၊ ခံစားချက်တွေကို သူများဆီ ဖွင့်ဟအကူအညီတောင်းဖို့ကိုလည်း ခက်ခဲနေနိုင်ပါတယ်။
တကယ်လို့ ဒီစာကိုဖတ်နေတယ်ဆိုရင် သင်ဟာ တစ်ယောက်ထဲ မဟုတ်ပါဘူးနော်။ သင်နဲ့အတူ ကူညီမျှဝေခံစားဖို့ ကျွန်မတို့တွေ ရှိနေပါတယ်။ ဒီလိုပဲ မိမိတို့ဘေးမှာ မိမိကိုကူညီပေးချင်တဲ့ ချစ်ခင်ရသူတွေ ရှိနေနိုင်တာကိုလည်း သတိရပါ။
ဒီခေတ်ကာလမှာ ခန္ဓာကိုယ်လုံခြုံဖို့ အစားအသောက်တွေ ဝယ်ထားတာ၊ လိုအပ်တဲ့ ဆေးတွေ စုထားတာ၊ အရေးကြီးတဲ့ ပစ္စည်းတွေ သိမ်းထားတာ စသဖြင့် အစီအစဉ်တွေ ဆွဲကြတယ်မို့လား။ စိတ်လုံခြုံဖို့ရော အစီအစဉ်တွေ ရေးဆွဲထားမိကြရဲ့လား။ ဒီအချိန်ဟာ စိတ်ကျန်းမာရေးအတွက်လည်း ဂရုစိုက်ဖို့အချိန်ဖြစ်တဲ့အတွက် စိတ်ကျန်းမာရေး အစီအစဉ်တွေလည်း ရေးဆွဲထားသင့်ပါတယ်နော်။
…
…
စိတ်ခံစားချက်တွေ၊ ပူပန်မှုတွေ ပြင်းထန်လာရင် လုပ်သင့်တာကတော့…
🍀 ခံစားချက်တွေကို ဖွင့်ထုတ်ခြင်းပါ။
တစ်ပါးသူကို ဖွင့်ဟအကူအညီတောင်းတဲ့အခါ မိမိကို နားလည်ပါ့မလား၊ ဝေဖန်နေမလား တွေးမိကြမှာပါပဲ။ ဒါပေမယ့် မိမိအတွေးတွေ ခံစားချက်တွေကို ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့သူတွေဆီ ဖွင့်ပြောခြင်းဟာ သူတို့ဆီက နွေးထွေးမှုတွေရနိုင်တဲ့အပြင် မိမိအတွက် အဆက်အသွယ်ကောင်း အကူအညီကောင်းတွေလည်း ရနိုင်ပါတယ်။
ဒီအခါမှာ ပထမဆုံးလုပ်ရမှာကတော့ မိမိစိတ်ချယုံကြည်ရတဲ့သူကို ရှာဖွေခြင်းပါ။ ယုံကြည်ရတဲ့သူလို့ တွေးလိုက်တာနဲ့ မိမိစိတ်ထဲ ပေါ်လာတဲ့သူတွေ ရှိမှာပဲနော်။ ဒီလူတွေကို ခံစားချက်တွေ ဖွင့်ဟပြောဆိုပြီး ဝေဖန်မှုမပါဘဲ သေချာစွာနားထောင်ပေးခံရခြင်းဟာ မိမိရဲ့အတွေးတွေကို ရှင်းလင်းရာရောက်စေတဲ့အပြင် မျှော်လင့်ချက်ရောင်ခြည်တွေလည်း ပိုတိုးလို့လာနိုင်ပါတယ်။
ဒါပေမယ့် တစ်ခါတလေမှာ ကျွန်မတို့ဟာ မိမိနဲ့ ရင်းနီးသူတွေထက်စာရင် တစ်ခါမှမသိဖူးတဲ့ သူစိမ်းတွေကို ဖွင့်ပြောတာက စိတ်ပိုလုံခြုံတာလည်း ရှိတတ်ပါတယ်။ ဒီအခါ helpline တွေ၊ စိတ်ကျန်းမာရေး ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်တွေနဲ့လည်း ဆက်သွယ်ရင်ဖွင့်လို့ ရပါတယ်။
တကယ်လို့ စိတ်ပင်ပန်းမှုတွေ ပြင်းထန်လာတဲ့အခါ၊ ဒီလိုကြောင့် မိမိကိုယ်ကိုယ် ထိခိုက်အောင်လုပ်ချင်တဲ့ အတွေးတွေ ပေါ်လာတဲ့အခါ၊ အဆုံးစီရင်ချင်စိတ်တွေ ပေါ်လာတဲ့အခါ ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ မိသားစုဆွေမျိုး၊ သူငယ်ချင်း တစ်ယောက်ယောက်ဆီ ဒါမှမဟုတ် ပြနေကျ မိသားစုဆရာဝန်ဆီ၊ စိတ်ကျန်းမာရေး အကူအညီပေးတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေ ဆီကို ဆက်သွယ်ဖို့ စဉ်းစားကြည့်ပါနော်။
…
…
🍀 နောက်တစ်ချက်အနေနဲ့ မိမိကိုယ်ကိုယ် ကူညီနိုင်တဲ့ နည်းလမ်းတွေကို ကြိုတင်စဉ်းစားခြင်းပါ။
စိတ်ခံစားချက်တွေ ပြင်းထန်လာတဲ့အခါ သူများကို မပြောပြဘဲ မိမိကိုယ်ကို ပြန်ပြီးကူညီဖေးမလို့ရတဲ့ နည်းလမ်းတွေ ရှိပါတယ်။ မိမိဘာသာ ကုစားနည်းတွေပေါ့။ ဒါတွေကို မိမိရဲ့ (Safety plan) လုံခြုံစေတဲ့အစီအစဉ်တွေ ရေးဆွဲထားခြင်းလို့ ခေါ်ပါတယ်။
ဒါတွေဟာ မိမိကိုယ်မိမိ စိတ်နဲ့ခန္ဓာ လုံခြုံအောင် စောင့်ရှောက်ဖို့ အကူအညီပေးမယ့် အစီအစဉ်ဖြစ်ပါတယ်။ မိမိအတွက် အကူအညီဖြစ်မယ့် အပြုအမူအမျိုးအစားတွေကို စဉ်းစားရွေးချယ်ပြီး ကိုယ့်အတွက် အကောင်းဆုံး အစီအစဉ်ကို ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားနိုင်ပါတယ်။
ကိုယ့်အတွေးတွေကို စုစည်းပေးပြီး အကူအညီဖြစ်စေမယ့် အပြုအမူတွေ၊ အကြောင်းအရာတွေ၊ အလေ့အကျင့်တွေနဲ့ လူတွေကို စာရင်းပြုစုကြည့်ပါ။
ဒါကို မိမိတစ်ယောက်ထဲ မရေးဆွဲနိုင်ရင်လည်း အခြားသူရဲ့ အကူအညီယူနိုင်ပါတယ်။ မိမိဘဝမှာ ကြုံခဲ့ဖူးတဲ့ ကောင်းမွန်တဲ့အရာတွေ၊ ရှေ့ဆက်ရမယ့်ဘဝအတွက် မျှော်လင့်ချက်ပေးတဲ့ အကြောင်း အရာတွေကိုလည်း ထည့်သွင်းနိုင်ပါတယ်။
🍀 မိမိရဲ့ Safety plan လုံခြုံရေးအစီအစဉ်မှာ ထည့်သွင်းနိုင်တာတွေကို ဥပမာအနေနဲ့ ရေးပြထားပါတယ်နော်။
(၁) လှုပ်ရှားမှု Activities တွေ
အတွေးတွေနဲ့ ငြိမ်ပြီးနေတာထက် လှုပ်ရှားမှုတစ်ခုခု လုပ်လိုက်ခြင်းဟာ အာရုံနဲ့စိတ်ခံစားချက်ကို ပြောင်းပစ်နိုင်ပါတယ်။
ဥပမာ။ အားကစားလုပ်ခြင်း၊ လမ်းလျှောက်ခြင်း၊ နှစ်သက်ဖူးတဲ့ ဂီတတစ်ခုခုကို နားထောင်ခြင်း၊ တူရိယာတစ်ခုခု တီးခတ်ခြင်း၊ ခံစားချက်တွေကို စာနဲ့ချရေးခြင်း၊ အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်လေးတွေနဲ့ အတူတူနေပေးခြင်း၊ Box breathing သို့မဟုတ် နှစ်သက်ရာ အသက်ရှူလေ့ကျင့်ခန်းတစ်ခု လုပ်ခြင်း။
.
(၂) မျှဝေခြင်း
အကူအညီလိုနေတဲ့သူ တစ်ယောက်ယောက်ကို ကူညီပေးခြင်းဟာလည်း မိမိတို့ဘဝ ရှင်သန်မှုရည်ရွယ်ချက်နဲ့ ပြန်လည်ချိတ်ဆက်မိလာတတ်ပြီး ကောင်းမွန်တဲ့ခံစားချက်တွေကို ဖြစ်စေပါတယ်။
.
(၃) မိမိကို ဖေးမမှုပေးတဲ့ မိသားစုနဲ့ သူငယ်ချင်းတွေရဲ့နာမည်တွေ ချရေးပါ။ သူတို့ကို မလိုအပ်သေးပေမယ့် ဘယ်သူတွေကို ဆက်သွယ်ရမယ် သေချာသိထားတာဟာ မိမိကို စိတ်လုံခြုံမှုရှိစေပါတယ်။
.
(၄) ဖုန်း (ဒါမှမဟုတ်) အိတ်ထဲမှာ မိမိအတွက် ကောင်းမွန်တဲ့ အမှတ်တရတွေကို ပြန်သတိရစေတဲ့ ဓာတ်ပုံ၊ ပစ္စည်းလေးတွေ ထည့်ထားပါ။ တချို့လူတွေအတွက် သူတို့ချစ်ရတဲ့လူတွေ သို့မဟုတ် ခွေးလေး၊ ကြောင်လေးတွေရဲ့ ဓာတ်ပုံလေးတွေ၊ ကိုယ်သဘောကျတဲ့ အရုပ်လေးတွေ၊ သဘာဝရှုခင်းပုံလေးတွေလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
.
(၅) မိမိဆက်သွယ်နိုင်တဲ့ စိတ်ကျန်းမာရေးနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ကျွမ်းကျင်အဖွဲ့အစည်းတွေ ဥပမာ။ တယ်လီကျန်းမာ၊ Zero Suicide Campign ၊ တိုင်ပင်ဖော် အစရှိတာတွေကို ဆက်သွယ်နိုင်ဖို့ ပြင်ဆင်လေ့လာထားပါ။
.
(၆) မိမိကိုယ်ကိုယ် အဆုံးစီရင်လိုစိတ်ရှိတဲ့သူတွေနဲ့ မိမိကိုယ်ကိုယ် ထိခိုက်နာကျင်စေတဲ့ အပြုအမူပြုလုပ်တတ်တဲ့သူတွေဆိုရင် အဆုံးစီရင်ချင်တဲ့ အတွေးတွေ ပိုမိုပြင်းထန်လာရင် စိတ်ပြောင်းအောင်လုပ်ဆောင်ရမယ့်နည်းလမ်းတွေ စတာတွေကို မိမိရဲ့ကိုယ်ပိုင်လုံခြုံရေးအစီအစဉ်အဖြစ် ကြိုတင်ချရေးကြည့်ပါနော်။
ပြီးရင် ဒီစာရွက်ကို သင်လက်လှမ်းမီတဲ့နေရာ၊ လုံခြုံတဲ့နေရာမှာ ထားပါ။ ဒီစာရွက်ဟာ မိမိအတွက်သာမက မိမိချစ်ခင်ရတဲ့သူတွေကိုပါ အကူအညီပေးနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။
တစ်စုံတစ်ရာကြောင့် အတွေးများလာတယ်၊ စိတ်ဖိစီးလာတယ်ဆိုရင် ဒီစာရွက်ထဲက အကြောင်းအရာတွေကို သတိရပြီး အသုံးပြုကြည့်ပါ။
…
…
🍀 ဘယ်လိုပဲ ခက်ခဲပင်ပန်းမှုတွေ ကြုံတွေ့နေရပါစေ မိမိဟာ အသက်ရှင်ရပ်တည်ဖို့အတွက် ထိုက်တန်ပါတယ်။
စိတ်ပင်ပန်းမှုတွေဟာ ယခုလို ခက်ခဲတဲ့အချိန်သာမကဘဲ ပုံမှန်နေ့စဉ်လှုပ်ရှားရုန်းကန်ရင်း ကြုံလာရနိုင်ခြေ ရှိပါတယ်။ မိမိနဲ့အတူ အနားမှာ support system ကူညီထောက်ပံ့ပေးမယ့်သူတွေ ရှိတယ်၊ မိမိဘာသာလည်း ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုတွေ လုပ်နိုင်တယ်၊ ကူညီနိုင်တယ်ဆိုတာကို သတိရထားပါ။
အနာဂတ်ကို အရှည်ကြီးတွေးပြီး ကြိုတင်ပူပန်တာထက် လက်ရှိအချိန်ကို အတတ်နိုင်ဆုံးအာရုံစိုက်ထားပြီး အကောင်းဆုံးပြင်ဆင်နေထိုင်ဖို့ ကြိုးစားကြည့်ရအောင်။ အချင်းချင်း ဖေးမကြမယ်နော်။
ဘယ်လောက်ပဲ စိတ်ပင်ပန်းပြီး အနာဂတ်ပျောက်နေတယ်ဆိုရင်တောင် ရှေ့ဆက်ဖို့ မျှော်လင့်ချက်တွေကို ရှာဖွေနိုင်ဖို့နည်းလမ်းတွေ ရှိပါတယ်။ မိမိတစ်ယောက်ထဲ စိတ်ဖိစီးမှုတွေကို ရင်ဆိုင်ရင်း အကူအညီလိုအပ်တယ်လို့ ခံစားရတဲ့အခါ အကူအညီယူဖို့ဟာလည်း ဘယ်တော့မှ နောက်ကျတယ်မရှိပါဘူး။
တယ်လီကျန်းမာကဆရာဝန်တွေနဲ့ စိတ်ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေရဲ့ အကူအညီတွေ ဆက်သွယ်ရယူဖို့လိုရင်လည်း လာခဲ့ဖို့မှာချင်ပါတယ်။ မိမိဘဝမှာ စိတ်ပင်ပန်းမှုခံစားချက်တွေ များနေပြီ၊ မိမိကိုယ်ကိုယ် မထိန်းနိုင်တော့ဘူးဆိုရင် အကူအညီယူဖို့ ဆက်သွယ်လိုက်ပါနော်…။ 🍀
Reference: 📖
https : // www . rcpsych . ac .uk / mental-health / mental – illnesses- and-mental-health-problems / feeling- overwhelmed
..
..
❤️NUG, MOH တယ်လီကျန်းမာ၊ လူတိုင်းအတွက်ပါ ❤️
👉တယ်လီကျန်းမာတွင် ဆရာဝန်များနှင့် အွန်လိုင်းမှတစ်ဆင့် အခမဲ့ (အခမဲ့) တိုင်ပင်ဆွေးနွေးနိုင်ပါသည်။
*** ပိတ်ရက်မရှိပါ ***
ကြိုတင်ဘိုကင်ယူရန်အတွက် တယ်လီကျန်းမာ messenger ကို ဆက်သွယ်ပါ။
(နေ့စဥ် မနက် ၈ နာရီမှ ည ၁၀ နာရီအထိ)
…
…
👉 စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးရင်ဖွင့်လိုသူများအတွက်….
မိမိကိုယ်ကိုသေကြောင်းကြံစည်မှု လုံးဝမရှိစေရ
Zero Suicide Hotline သို့ ဆက်သွယ်ရန်
(မနက် (၈) နာရီမှ နေ့လယ် (၁၂) နာရီ
ညနေ (၆) နာရီမှ ည (၁၀) နာရီအတွင်း)
*** မိနစ်ပိုင်းအတွင်း စာမပြန်ပါက “ /start” ဆိုသည်ကို ထပ်မံနှိပ်ပေးရန် လိုအပ်ပါသည် ***
Ministry of Health,
National Unity Government.
