ကမ္ဘာ့ငှက်ဖျားရောဂါ တိုက်ဖျက်ရေးနေ့ (၂၅၊ ဧပြီ၊ ၂၀၂၃)
WORLD MALARIA DAY 2023 (25 APRIL)
၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ငှက်ဖျားရောဂါဖြင့် လူပေါင်း (၆၁၉,၀၀၀) ဦး အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့သည်။
၂၀၂၁ ခုနှစ်အတွင်း လူပေါင်း (၂၄၇) သန်း ငှက်ဖျားရောဂါ ကူးစက်ခံရကြောင်းတွေ့ရှိရသည်။
(၉၅) ရာခိုင်နှုန်းသော ငှက်ဖျားရောဂါဖြစ်ပွားမှုများကို အာဖရိကတိုက်ဒေသများတွင် တွေ့ရှိရသည်။
ကမ္ဘာ့ငှက်ဖျားရောဂါ တိုက်ဖျက်ရေးနေ့ (၂၀၂၃) ၏ ဆောင်ပုဒ်မှာ “ငှက်ဖျားရောဂါ လုံးဝကင်းစင်ချိန် ရောက်ပြီ။ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံကြ။ ဆန်းသစ်တီထွင်ကြ။ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ကြ” “Time to deliver zero malaria: invest, innovate, implement” ဟူ၍ဖြစ်ပေရာ၊ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကြီးအနေဖြင့် “အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ကြ” အပိုင်းကို အထူးအလေးထား ဆောင်ရွက်မည်ဖြစ်ပြီး ဦးစားပေးခြင်းမခံရသော လူအုပ်စုများဆီသို့ စောင့်ရှောက်မှုများရောက်ရှိရန် အရေးကြီးပုံကိုလည်း သတိချပ်ရမည်ဖြစ်ကာ အသုံးပြုနိုင်သည့် နည်းပညာများနှင့် မဟာဗျူဟာများလည်း အလွယ်တကူရရှိနေပြီဖြစ်သည်။
ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့၏ (၂၀၂၂) ခုနှစ် ကမ္ဘာ့ငှက်ဖျားရောဂါ အစီရင်ခံစာအရ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ငှက်ဖျားရောဂါတုံ့ပြန်ရေးတွင် ရင်းနှီးမြုပ်နှံထားသည့် ပမာဏ (အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃.၅ ဘီလီယံ) နှင့် လိုအပ်သောအရင်းအမြစ်များ (အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၇.၃ ဘီလီယံ) အကြား ရန်ပုံငွေကွာဟမှုသည် အထူးသဖြင့် လွန်ခဲ့သည့် (၃) နှစ်တာကာလအတွင်း ကျယ်ပြန့်လာခဲ့သည်။ ၂၀၁၉ တွင် ၂.၆ ဘီလီယံမှ ၂၀၂၀ တွင် ၃.၅ ဘီလီယံ နှင့် ၂၀၂၁ တွင် ၃.၈ ဘီလီယံ တို့ဖြစ်သည်။
နိုင်ငံများနှင့် မိတ်ဖက်များ၏ သိသာထင်ရှားသော ပံ့ပိုးကူညီမှုများ ရှိနေသော်လည်း Seventh Global Fund က မျှော်မှန်းထားသည့် အနည်းဆုံး အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၈ ဘီလီယံ နှင့် ယှဉ်ပါက ၁၅.၇ ဘီလီယံအထိ ရန်ပုံငွေ ရရှိလာပါသည်။ ပြောင်းလဲလာသော စီးပွားရေးပတ်ဝန်းကျင်နှင့်အတူ ငှက်ဖျားရောဂါတုံ့ပြန်မှုအတွက် ရန်ပုံငွေရရှိနိုင်မှုသည်လည်း ပိုမိုစိန်ခေါ်မှုဖြစ်လာသည်။
အရင်းအမြစ် ကန့်သတ်ထားသော ဤပတ်ဝန်းကျင်တွင် ရရှိနိုင်သော ရန်ပုံငွေအတွက် ပိုမိုကောင်းမွန်သော ဦးတည်ချက်ထားရန် အရေးကြီးပါသည်။ ဝန်ဆောင်မှုများကို လက်လှမ်းမီနိုင်မှုနည်းပြီး နာမကျန်းဖြစ်သည့်အခါ အပြင်းထန်ဆုံး ထိခိုက်ခံစားရသည့် ထိခိုက်လွယ်သော လူဦးရေအတွက် ရန်ပုံငွေကို ဦးစားပေးသင့်သည်။ ငှက်ဖျားရောဂါတိုက်ဖျက်ရေး ကြိုးပမ်းမှုများတွင် တိုးတက်မှုကို ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲစေရန်အတွက် လုံလောက်သောနှင့် ကြိုတင်ခန့်မှန်းနိုင်သော ဘဏ္ဍာငွေသည် မရှိမဖြစ်လိုအပ်ပါသည်။
ငှက်ဖျားရောဂါထိန်းချုပ်ရေးတွင် မကြာသေးမီက ဆုတ်ယုတ်မှုများရှိနေသော်လည်း သုတေသနနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများသည် ပြီးခဲ့သောဆယ်စုနှစ်များအတွင်း ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ငှက်ဖျားရောဂါ၏ ဝန်ထုပ်ဝန်ပိုးကို လျှော့ချရာတွင် အရေးပါသောအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့သည်။ လျင်မြန်သော ရောဂါရှာဖွေစမ်းသပ်မှုများ (RDTs)၊ ဆေးစိမ်ခြင်ထောင်များ (ITNs) နှင့် artemisinin-based ပေါင်းစပ်ကုထုံးများ (ACTs) တို့သည် သက္ကရာဇ် ၂၀၀၀ ခုနှစ်ကတည်းက ငှက်ဖျားတုံ့ပြန်မှု၏ ကျောရိုးဖြစ်လာခဲ့ပါသည်။ မျိုးဆက်သစ်နည်းပညာများသည် ၂၀၃၀ ခုနှစ် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ငှက်ဖျားရောဂါ ရည်မှန်းချက်များ ပြည့်မီရန် သော့ချက်ဖြစ်သည်။
ခြင်နှင့် လောက်လန်းထိန်းချုပ်ခြင်းအတွက် ထုတ်ကုန်အသစ် ၂၈ ခု ရှိသည်။ စောင့်ကြည့်အကဲဖြတ်နေသည့် နည်းပညာများတွင် ဥပမာအားဖြင့် ဆေးစိမ်ခြင်ထောင်အမျိုးအစားသစ်များ၊ ခြင်များကို ဆွဲဆောင်သည့် ပစ္စည်းများ၊ spatial repellants များ၊၊ lethal house lures (eaves tubes) များနှင့် ခြင်များ၏ မျိုးရိုးဗီဇပြုပြင်ခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။ အဆိုပါနည်းပညာများသည် ရောဂါထိန်းချုပ်ရာတွင် ထိရောက်မှုရှိကြောင်း သက်သေပြပါက ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့သည် ငှက်ဖျားရောဂါ ဒဏ်ခံနိုင်ငံများတွင် ၎င်းတို့၏ ဖြန့်ကျက်မှုကို ပံ့ပိုးကူညီရန်အတွက် မူဝါဒအကြံပြုချက်အသစ်များ ရေးဆွဲခြင်း သို့မဟုတ် ပြင်ဆင်ခြင်းတို့ကို လုပ်ဆောင်မည်ဖြစ်သည်။
လက်ရှိတွင် ငှက်ဖျားရောဂါ ကာကွယ်ဆေး အများအပြားကို တီထွင်ထုတ်လုပ်လျက် ရှိသည်။ RTS,S ကာကွယ်ဆေးကဲ့သို့ပင်၊ ၎င်းတို့ထဲမှ အများအပြားသည် လူ့အသည်းထဲသို့ လျင်မြန်စွာ ပွားများနိုင်သည့် ငှက်ဖျားပိုးမွှားများကို ပစ်မှတ်ထားကြသည်။ ဤကာကွယ်ဆေးများတွင် အဆင့်အမြင့်မားဆုံးမှာ R21 ဖြစ်ပြီး မကြာသေးမီက တတိယအဆင့်စမ်းသပ်မှုများ ပြီးစီးခဲ့သည်။ အခြားကာကွယ်ဆေးထိုးသူများသည် ငှက်ဖျားကပ်ပါးပိုးကူးစက်မှုကို ရပ်တန့်ရန် ကြိုးပမ်းကြပြီး အခြားသူများမှာ ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ် အမျိုးသမီးများကို ကာကွယ်ရန် ကြိုးစားကြသည်။
ရောဂါရှာဖွေရေးအသစ်များလည်း ပေါ်နေပြီဖြစ်သည်။ P. falciparum ငှက်ဖျားရောဂါကို ရှာဖွေတွေ့ရှိသည့် RDTs များ၏ စွမ်းဆောင်ရည်ကို ထိခိုက်နိုင်သည့် HRP2/3 မျိုးဗီဇဖျက်ခြင်းဆိုင်ရာ ပြဿနာများကို ဖြေရှင်းရန်အတွက် သုတေသီများသည် အစားထိုး biomarkers အသုံးပြုသည့် ရောဂါရှာဖွေရေးဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကို လိုက်ရှာနေပါသည်။ တံတွေးနှင့် ဆီးကို အသုံးပြု၍ သွေးစစ်ရန်မလိုသည့် ရောဂါရှာဖွေခြင်းသည် သမားရိုးကျ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ သတ်မှတ်ချက်များအပြင် လျင်မြန်စွာ စစ်ဆေးခြင်းအတွက် အလားအလာရှိသော နောက်ထပ် ကြီးထွားလာသော ရောဂါရှာဖွေမှု နယ်ပယ်ဖြစ်သည်။
ငှက်ဖျားပျောက်ဆေးများ နယ်ပယ်တွင် ACT မဟုတ်သော ကုသမှုဆိုင်ရာ ရွေးချယ်မှုများကို တီထွင်ခြင်းသည် artemisinin ၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဆေးယဉ်ပါးမှု ပေါ်ပေါက်လာခြင်းနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသော သုတေသီများအတွက် ဦးစားပေးဖြစ်သည်။ မျိုးဆက်သစ်ဆေးဝါးများသည် ဆေးယဉ်ပါးမှုအန္တရာယ်ကို လျော့ပါးစေရန်အတွက် artemisinin နှင့် မိတ်ဖက်ဆေးဝါး နှစ်ခုကို ပေါင်းစပ်မှီခိုထားသည့် “ triple ACTs” ကဲ့သို့သော မျိုးဆက်သစ်ဆေးများသည်လည်း ပေါ်ပေါက်လာရန် ရှိနေပါသည်။ စောင့်ကြည့်အကဲဖြတ်နေသည့် အခြားဆေးဝါးများသည် artemisinin နှင့် ဆက်စပ်ဆေးဝါးများကို အစားထိုးရန်အတွက် မတူညီသော ဓာတုပစ္စည်းများကို အသုံးပြုသည်။ အဆိုပါဆေးဝါးလေးမျိုးကို လတ်တလောတွင် စမ်းသပ်မှုများ ပြုလုပ်လျက်ရှိသည်။
#အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်ကြ #Implement
ငှက်ဖျားဒဏ်ခံရသော နိုင်ငံများနှင့် မိတ်ဖက်များရှိ ငှက်ဖျားရောဂါ အန္တရာယ်ရှိသူများအားလုံးအတွက် WHO က အကြံပြုထားသော နည်းပညာများနှင့် ဗျူဟာများကို ပေးအပ်ရန် အလေးအနက် တိုက်တွန်းအပ်ပါသည်။
ကမ္ဘာ့ငှက်ဖျားရောဂါ အစီရင်ခံစာ၏ နောက်ဆုံးထုတ်ပြန်ချက်အရ ငှက်ဖျားရောဂါ ဖြစ်ပွားနိုင်ခြေအများဆုံး လူဦးရေအတွက် နိုင်ငံများသည် ငှက်ဖျားဝန်ဆောင်မှုများ လက်လှမ်းမီမှု တိုးချဲ့ရာတွင် တိုးတက်မှုအချို့ ရှိနေပြီဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ငှက်ဖျားရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေ မြင့်မားသော လူအများအပြားသည် ရောဂါကို ကာကွယ်ရန်၊ ရှာဖွေဖော်ထုတ်ရန်နှင့် ကုသရန် လိုအပ်သည့်ဝန်ဆောင်မှုများရရှိရန် လက်လှမ်းမမီ နေကြဆဲဖြစ်သည်။
ငှက်ဖျားရောဂါဝန်ဆောင်မှုများ တိုးချဲ့ရေးတွင် စိန်ခေါ်မှုများရှိပြီး အထူးသဖြင့် ဆာဟာရတောင်ပိုင်းတွင် ဖြစ်ပွားနေသော COVID-19 ကပ်ရောဂါ၊ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းများ၊ ရန်ပုံငွေအကန့်အသတ်၊ အားနည်းသော စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှုရေးစနစ်များနှင့် အဓိကငှက်ဖျားရောဂါတိုက်ဖျက်ရေး နည်းပညာ၏ ထိရောက်မှု ကျဆင်းခြင်းတို့ကြောင့် ဖြစ်ပါသည်။
အဆိုပါ ခြိမ်းခြောက်မှုများကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရန်နှင့် ပိုမိုခံနိုင်ရည်ရှိသော ငှက်ဖျားရောဂါတိုက်ဖျက်ရေး အစီအစဉ်များ တည်ဆောက်ရာတွင် နိုင်ငံများကို ပံ့ပိုးပေးရန်၊ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့သည် မကြာသေးမီက လမ်းညွှန်ချက်အသစ်များ၊ မဟာဗျူဟာများနှင့် မူဘောင်များကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့သည် ၎င်း၏ ငှက်ဖျားရောဂါ အကြံပြုချက်များကို ပွင့်လင်းမြင်သာမှု၊ လိုက်လျောညီထွေရှိမှုနှင့် လက်လှမ်းမီမှုကိုလည်း တိုးမြှင့်ထားသည်။
အကောင်အထည်ဖော်ရာတွင် ကြုံတွေ့နေရသော နည်းပညာဆိုင်ရာ စိန်ခေါ်မှုများကို ဖြေရှင်းပေးသည့်အပြင် အရည်အသွေးပြည့် ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုများ လက်လှမ်းမီရရှိရေးတွင် ပြည်သူများ ကြုံတွေ့နေရသော အတားအဆီးများကို ဖြေရှင်းရန် အရေးကြီးပါသည်။ အခြေခံကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု၏ အခြေခံအုတ်မြစ်ပေါ်တွင် တည်ဆောက်ထားသည့် ကောင်းမွန်စွာလည်ပတ်နိုင်သော ကျန်းမာရေးစနစ်များတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများသည် လူထု၏ ကျန်းမာရေးလိုအပ်ချက်များကို ၎င်းတို့နေထိုင်ရာနှင့် အလုပ်လုပ်ကိုင်ရာ နေရာအနီးတွင် ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်ပြီး စောင့်ရှောက်မှုကုန်ကျစရိတ်ကို လျှော့ချကာ ညီမျှမှုကို မြှင့်တင်ပေးနိုင်သည်။
ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာန၊ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ
Ministry of Health,
National Unity Government.
Reference: World Health Organization
#nugmoh #WorldMalariaDay #WorldMalariaDay2023 #WMD2023 #Malaria #mosquito
Published on: 26 April 2023
Last updated: 26 April 2023