ရာသီထိန်ခြင်း (Amenorrhea)
ရာသီထိန်တယ်ဆိုတာကတော့ ယေဘုယျအားဖြင့်ပြောပြရရင် ပျိုမေတို့ လစဉ်ပုံမှန်လာနေတဲ့ ရာသီစက်ဝန်းလေးက ၆ လ နဲ့ အထက် ရပ်တန့်သွားတဲ့ ပြဿနာတစ်ခုပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ရာသီထိန်တာကို အမျိုးအစား ခွဲခြားရရင်
– အသက် ၁၅နှစ်အရွယ်ထိ ရာသီမလာဘဲ ထိန်နေတာ (Primary amenorrhea)
– ပုံမှန် ရာသီသွေးဆင်းတဲ့ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်မှာ ကိုယ်ဝန်ရှိနေတာကြောင့်၊ နို့တိုက်ခြင်းကြောင့် (ဒါမှမဟုတ်) သွေးဆုံးကိုင်ခြင်းကြောင့် မဟုတ်ဘဲ ၆လထက်ပိုပြီး ရာသီထိန်နေတာ (Secondary amenorrhea)
- ရောဂါအခံ တစ်ခုခုရှိခြင်းကြောင့် ရာသီထိန်တာ (Pathological amenorrhea)
– ရာသီသွေးဆင်းပေမယ့် သွေးဆင်းတဲ့လမ်းကြောင်း ပိတ်နေတဲ့အတွက် သွေးဆင်းတာကို မသိရတာ (False amenorrhea) အစရှိသဖြင့် ခွဲခြားနိုင်ပါတယ်။
ဘာကြောင့် ရာသီထိန်ရသလဲ?
– ကိုယ်ဝန်ဆောင်ချိန်၊ နို့တိုက်နေချိန် (ဒါမှမဟုတ်) သွေးဆုံးကိုင်ချိန်ဖြစ်နေတာ
– ကိုယ်ဝန်တားဆေး(ဒါမှမဟုတ်) ဟော်မုန်းဆေးတွေ သောက်သုံးနေရတာ
– ကင်ဆာဆေး၊ သွေးပေါင်ကျဆေး၊ ဓာတ်မတည့်တာကို ကုသတဲ့ဆေးတွေ သောက်သုံးနေရတာ
– ပိန်လွန်းတာ၊ အဝလွန်တာ
– အားကစား အလွန်အကျွံလုပ်တာ
– စိတ်ဖိစီးမှု များတာ
– သားဥအိမ် ရေအိတ်တည်တဲ့ရောဂါ( PCOS) ရှိနေတာ
– သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းများတာ
– Pituitaryလို့ခေါ်တဲ့ ဂလင်းမှာ အကျိတ်ဖြစ်တာ
– အရွယ်မတိုင်ခင် ရာသီထိန်တာ
– သားအိမ်မှာ အနာဖြစ်တာ
– မွေးရာပါ မျိုးပွားအင်္ဂါတွေမပါတာ
– အမျိုးသမီး လိင်အင်္ဂါ ဖွဲ့စည်းမှုပုံမမှန်တာ တို့ကြောင့် ဖြစ်ပါတယ်။
ရာသီထိန်တဲ့ အမျိုးသမီးတွေမှာ ဘာကြောင့်ရာသီထိန်ရလဲဆိုတဲ့အကြောင်းရင်းပေါ် မူတည်ပြီး တခြားသော လက္ခဏာတွေလည်း ရှိနိုင်ပါသေးတယ်။
– ရင်သားကနေ နို့လိုအနှစ်တွေ စီးထွက်ခြင်း
– ဆံပင်ကျွတ်ခြင်း
– ခေါင်းကိုက်ခြင်း
– အမြင်အာရုံချို့ယွင်းခြင်း
– မျက်နှာအမွှေးတွေများလာခြင်း
– ဆီးစပ်ကိုက်ခဲခြင်း
– ဝက်ခြံပေါက်ခြင်း အစရှိတဲ့ လက္ခဏာတွေ ခံစားရနိုင်ပါတယ်။
ဘယ်လိုအမျိုးသမီးတွေမှာ ရာသီထိန်ဖို့ အခွင့်အရေးပိုများလဲ?
– မျိုးရိုးလိုက်တာ( မိသားစုထဲမှာ ရာသီထိန်တဲ့ မိသားစုဝင် အမျိုးသမီးတစ်ယောက် ရှိနေတာ)
– ခံတွင်းပျက်တာ (ဒါမှမဟုတ် ) ထပ်ကာထပ်ကာစားပြီး ဝမှာကြောက်လို့ လက်ထိုးအန်တတ်တဲ့ bulimia ရောဂါရှိနေတာ
– ပြင်းထန်တဲ့ လေ့ကျင့်ခန်း အားကစားတွေလုပ်ရင် ရာသီထိန်နိုင်ဖို့ အခွင့်အရေးများပါတယ်။
ရာသီထိန်တာကြောင့် ဘယ်လို နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးတွေ ဖြစ်နိုင်လဲ?
– သားသမီးမရနိုင်တာ
– စိတ်ဖိစီးမှုများတာ
– အရိုးပါး၊ အရိုးပွရောဂါနဲ့ နှလုံးသွေးကြောရောဂါတွေ ဖြစ်ပွားလာတာ
– ဆီးစပ်နာကျင်ကိုက်ခဲတာ အစရှိတဲ့ နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးတွေ ကြုံတွေ့ရနိုင်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် ရာသီထိန်တာကို ကာကွယ်နိုင်ဖို့အတွက်ဆိုရင် ကိုယ်လက်လေ့ကျင့်ခန်း၊ အားကစားတွေ အပြင်းအထန်လုပ်တာကို ရှောင်ပါ။ အာဟာရပြည့်ဝတဲ့ အစားအသောက်တွေ ညီညွတ်မျှတစွာ စားသောက်ပါ။ အိပ်ရေးဝဝအိပ်ပါ။ ကောင်းကောင်း အနားယူပါ။ ပုံမှန် ရာသီသွေးပေါ်နေကျ အမျိုးသမီးတွေမှာ ၃လနှင့်အထက် ရာသီထိန်နေခဲ့ရင် တတ်ကျွမ်းနားလည်တဲ့ ဆရာဝန်များနဲ့ ဆွေးနွေးပြသဖို့ အကြံပြုပါရစေ။
*****
ဒီလောက်ဆို ရာသီထိန်တာနဲ့ ပတ်သက်လို့ သိသင့်သိထိုက်တဲ့ ဗဟုသုတတွေ သိရှိပြီးဖြစ်တယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ပျိုမေတို့အနေနဲ့လည်း အထက်မှာပြောပြခဲ့တဲ့နည်းလမ်းလေးတွေ လိုက်နာရင်း ကျန်းမာတဲ့ ရာသီစက်ဝန်းနေ့ရက်လေးတွေကို ပိုင်ဆိုင်နိုင်ကြပါစေ။
Reference – https: //www .mayoclinic. org/diseases-conditions/amenorrhea/symptoms-causes/syc-20369299#:~:text=Amenorrhea%20(uh%2Dmen%2Do,a%20period%20by%20age%2015.
NUG, MOH တယ်လီကျန်းမာ ၊ လူတိုင်းအတွက်ပါ
တယ်လီကျန်းမာတွင် ဆရာဝန်များနှင့် အွန်လိုင်းမှ အခမဲ့တိုင်ပင်ဆွေးနွေးနိုင်ပါသည်
* ပိတ်ရက်မရှိပါ *
( နေ့စဥ် မနက် ၈နာရီမှ ည၁၀နာရီအထိ )
ကြိုတင်ဘိုကင်ယူရန်အတွက်( https://m.me/telehealthmm )ကို နှိပ်ပါ
#nugmoh#telehealth#telemedicine
#teleconsultation#တယ်လီကျန်းမာ#amenorrhea
#ရာသီထိန်ခြင်း
Ministry of Health,
National Unity Government.
Published on: 15 February 2023
Last Updated: 15 February 2023