ကျောက်ကပ် ကျောက်တည်ခြင်းအကြောင်း
==============================
(၁) ကျောက်ကပ်မှာ ကျောက်တည်တဲ့အခါ ဘယ်လိုဝေဒနာတွေ ခံစားရလေ့ရှိပါသလဲ ?
ကျောက်ကပ်မှာ ကျောက်တည်တဲ့အခါ လူနာဟာ…
နံရိုးအောက် ခါးအနောက်ပိုင်းနဲ့ ဘေးဘက်တွေမှာ စူးပြီးအောင့်မယ်။ ရံဖန်ရံခါ ဝမ်းဗိုက်အောက်ပိုင်းနဲ့ ပေါင်ခြံတွေအထိ အောင့်တတ်ပါတယ်
နာကျင်မှုဟာ လှိုင်းလုံးတွေဆင့်လာသလို တဖြေးဖြေးတိုးပြီး နာလာတတ်ပါတယ်
ဆီးသွားတဲ့အခါမှာ ပူတာ ၊ ကျင်တာ ၊ အောင့်တာ ဖြစ်တတ်သလို…..ဆီး အနီရောင် ၊ အညိုရောင် ၊ ပန်းရောင်တွေ သွားတာမျိုးလည်း ဖြစ်တတ်ပါတယ်
ဆီးထဲမှာ အမှုန်တွေပါနေတတ်ပြီး ၊ ဆီးအနံ့ဟာလည်း အနံ့ဆိုးထွက်နေတာမျိုး ဖြစ်နိုင်ပါတယ်
မကြာခဏ ဆီးသွားချင်စိတ်ဖြစ်ပြီး ၊ တကယ်သွားတဲ့အခါ ဆီးနည်းနည်းဘဲ ထွက်တာမျိုးနဲ့…
ချမ်းတုန်ဖျားပြီး ပျို့တာ အန်တာမျိုးအထိလည်း ဖြစ်တတ်ပါတယ်
(၂) ဘာကြောင့် ကျောက်ကပ်မှာ ကျောက်တည်ရတာလဲ ?
ကျောက်ဖြစ်စေတဲ့ ဓာတုပစ္စည်းများ ( ဥပမာ၊ ၊ calcium, oxalate, uric acid ) ခန္ဓာကိုယ်တွင်းများပြားလာပြီး ဆီးမှတဆင့် ကောင်းမွန်စွာမစွန့်ပစ်နိုင်တဲ့အခါ ဆီးလမ်းကြောင်းမှာ ကျောက်တည်ပါတယ်။
အဆိုပါဓာတုပစ္စည်းများကို လွယ်လွယ်နဲ့ ကျောက်မဖြစ်သွားအောင် တားဆီးပေးတဲ့ဓါတ်အချို့ အားနည်းရင်လည်း ကျောက်တည်စေပါတယ်
(၃) ကျောက်ကပ် ကျောက်တည်ခြင်းဟာ ဘယ်လိုလူတွေမှာ အဖြစ်များသလဲ ?
လူတိုင်း ကျောက်တည်နိုင်တယ်ဆိုပေမယ့် အသက် ၃၀ ၊ ၄၀ အရွယ် အမျိုးသားတွေမှာ ပိုအဖြစ်များတာကို တွေ့ရပါတယ်
အောက်ပါအချက်အလက်တွေဟာ ကျောက်ကပ်ကျောက်တည်တာကို အဖြစ်များစေပါတယ်…
ရေသောက်နည်းခြင်းကျောက်ဖြစ်စေသော ဓာတုပစ္စည်းပါဝင်သည့် အစားအစာများ စားသုံးမှု များပြားခြင်း
( ဥပမာ ၊ ၊ အသားနီ ၊ ကလီစာ ၊ ပင်လယ်စာ အလွန်အမင်း စားသုံးခြင်း )အချိုနှင့် အငန်ဓါတ် လွန်ကဲစွာ စားသုံးခြင်းကျောက်ကပ်ကျောက်တည်သည့် မိသားစုမျိုးရိုးရှိခြင်းဆီးလမ်းကြောင်း ကျဥ်းခြင်း / ပိတ်ခြင်း
ဒါ့အပြင် အချို့ရောဂါတွေဟာလည်း ကျောက်ကပ်ကျောက်တည်ခြင်းကို အားပေးစေပါတယ်…
သွေးတိုးဆီးချိုအဝလွန်ခြင်းသွေးတွင်း Calcium ဓါတ်မြင့်မားခြင်းအရိုးပွရောဂါဂေါက်ရောဂါကျောက်ကပ်အရည်အိတ်တည်ခြင်းနာတာရှည် ဝမ်းလျောခြင်းparathyroid ရောဂါcystic fibrosis ရောဂါInflamatory bowel diseaseအစာအိမ်နှင့် အူလမ်းကြောင်း ခွဲစိတ်ဖြတ်တောက်ထားသောလူနာများ
အချို့သောဆေးဝါးများဟာလည်း ကျောက်ကပ်ကို ကျောက်တည်စေနိုင်ပါတယ်
ဆီးဆေးများ (ဥပမာ၊ ၊ furosemide)Calcium အားဖြည့်ဆေးများVitamin C အားဖြည့်ဆေးဝမ်းပျော့ဆေးများHIVလူနာများတွင် အသုံးပြုသောCrivixan®ဝက်ရူးပြန်နှင့် အတက်ရောဂါတွင် အသုံးပြုသော Topamax® နှင့် Dilatin®ပိုးသတ်ဆေးများ Ciprofloxacin & Ceftriaxone
(၄) ကျောက်ကပ်မှာ ကျောက်တည်ဖို့ အချိန်ဘယ်လောက်ကြာသလဲ ?
နှစ်နဲ့ချီပြီး ကြာမြင့်နိုင်ပါတယ်။ တကယ်လို့ ကျောက်ကပ်ထဲမှာ ကျောက်ရှိနေပြီဆိုရင်လည်း ဘာဝေဒနာမှ မခံစားရပါဘူး။ အဲ့ကျောက်ဟာ ကျောက်ကပ်ကနေ ပြုတ်ထွက်တော့မယ်ဆိုမှ နာကျင်မှုကို ခံစားရတာဖြစ်ပါတယ်။
( ဘာနဲ့ အလားသဏ္ဍာန်တူသလဲဆိုတော့ ကိုယ်ဝန်ဆောင်ချိန်နဲ့ မီးဖွားချိန်လိုပါဘဲ )
(၅) ကျောက် ပြုတ်ထွက်ကျဖို့ အချိန်ဘယ်လောက်ကြာသလဲ ?
အရွယ်အစားပေါ်မူတည်ပါတယ်။ 4mm ထက်သေးတဲ့ကျောက်တွေဟာ ကျောက်ကပ်ကနေ အပြင်အထိထွက်ကျဖို့ တစ်ပတ်၊ နှစ်ပတ်လောက်သာ ကြာမြင့်တတ်ပြီး ၊ 4mmထက်ကြီးတဲ့ကျောက်တွေကတော့ သုံးပတ်လောက်အထိ ကြာမြင့်တတ်ပါတယ်
အသက်ကြီးပြီး ဆီးကျိတ်ကြီးနေတဲ့အမျိုးသားတွေမှာတော့ ( ဆီးကျိတ်ဟာ ဆီးလမ်းကြောင်းကို ဖိမိနေတာကြောင့် ) ကျောက်ထွက်ကျဖို့ အချိန်ပိုကြာမြင့်တတ်ပါတယ်
(၆) ကျောက်ကပ်ကျောက်တည်ခြင်းကို ဘယ်လိုကုသလို့ ရပါသလဲ ?
အရွယ်အစားသေးငယ်တဲ့ကျောက်တွေအတွက် အဓိကက ရေများများသောက်ပါ။ တစ်ရက်ကို ရေ ၂လီတာမှ ၃လီတာခွဲအထိ သောက်ပါ
နာကျင်မှုလျော့ကျစေဖို့အတွက်တော့ ဆရာဝန်က သင့်တော်တဲ့အကိုက်အခဲပျောက်ဆေး ပေးပါလိမ့်မယ်။ ကျောက်မြန်မြန်ကျဖို့အတွက် ဆီးလမ်းကြောင်း ပျော့ပျောင်းစေမယ့် Alpha Blockerလိုဆေးမျိုးလည်း ညွှန်ကြားနိုင်ပါတယ်
အရွယ်အစားကြီးမားပြီး သူ့အလိုလိုပြုတ်ကျဖို့ခဲယဥ်းနေတဲ့ကျောက်တွေအတွက်ကတော့
အသံလှိုင်းနဲ့ ကျောက်ခြေနည်း ( ESWL )အရေပြားမှာ အပေါက်လေးဖောက်ပြီး ခွဲစိတ်ကုသနည်း ( Percutaneous Nephrolithotomy )ဆီးလမ်းကြောင်းမှတစ်ဆင့် မှန်ပြောင်းထည့်၍ ခွဲစိတ်ကုသနည်း ( Ureteroscope ) စတဲ့နည်းလမ်းတွေကို အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်
Parathyroidရောဂါကြောင့် ကျောက်တည်တဲ့လူနာတွေမှာတော့ လည်ပင်းနားက parathyroid အကျိတ်ကို ခွဲစိတ်ကုသဖို့အထိလည်း လိုအပ်နိုင်ပါတယ်။
(၇) ကျောက်မတည်အောင် ဘယ်လိုကာကွယ်ရမလဲ ?
ခုနကပြောခဲ့သလို ရေများများသောက်ပါ။ တစ်နေ့ကို 2 L အနည်းဆုံးသောက်ပါ (ရေသန့်ဘူး ၂ဘူးစာ ) မိမိရဲ့ဆီးဟာ ဖွေးပြီးကြည်နေရင် သင့်မှာ ကျောက်တည်ဖို့အခွင့်အလမ်း နည်းပါလိမ့်မယ်
အသားနီဓါတ် ၊ ဆား နဲ့ oxalateပါဝင်သော အစားအစာများကို လျော့စားပါ။
Calciumပါဝင်သောအစားအသောက်များကိုတော့ ပုံမှန်အတိုင်း စားသုံးနိုင်ပါတယ်။ အစားအစာထဲမှာပါဝင်တဲ့ ကယ်လစီယမ်ထက် ၊ Calciumအားဆေးတွေ သောက်သုံးခြင်းက ပိုမို၍ ကျောက်ဖြစ်စေကြောင်း တွေ့ရှိထားရပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် မလိုအပ်ဘဲ အားဆေးတွေ မသောက်သင့်ပါဘူး
Citrateပါဝင်တဲ့ အသီးဖျော်ရည်များ ( ဥပမာ၊ ၊ သံပုရာသီး ၊ လိမ္မော်သီး ၊ ရှောက်သီး ၊ သံပုရိုသီး ၊ ဖရဲသီး ) စတဲ့ဖျော်ရည်များသောက်သုံးခြင်းဟာ ကျောက်ကပ်ကျောက်တည်နှုန်းကို လျော့ကျစေပါတယ်
ကော်ဖီသောက်သုံးခြင်းကလည်း ကျောက်တည်ဖို့အခွင့်အလမ်းနည်းစေကြောင်း တွေ့ရှိထားရပါတယ်
(၈) သောက်ဆေးနဲ့ရော ကျောက်မဖြစ်အောင် ကာကွယ်လို့ရပါသလား ?
ခွဲစိတ်ကုသပြီး ရရှိလာတဲ့ကျောက်ကို ဓါတ်ခွဲကြည့်တဲ့အခါ ၊ သင့်ရဲ့ကျောက်ဟာ…
Calcium Stoneဖြစ်နေမယ်ဆိုရင် ဆရာဝန်က သင့်ကို Thiazideအမျိုးအစားဆီးဆေး (သို့) phosphateပါဝင်သော ဆေးတစ်မျိုးမျိုးညွှန်ကြားပါလိမ့်မယ်
Uric Acid Stoneဖြစ်နေမယ်ဆိုရင်တော့ allopurinolလိုဆေးမျိုးကို ညွှန်ကြားပါလိမ့်မယ်
Struvite Stoneဆိုရင်တော့ သင့်ရဲ့ဆီးလမ်းကြောင်းမှာ ဘက်တီးရီးယားပိုးမွှားတွေကင်းစင်နေအောင် ပိုးသတ်ဆေးတစ်မျိုးမျိုး သောက်ရမှာပါ
Cystine Stoneအတွက်ဆိုရင် သင့်ဆီးထဲမှာရှိတဲ့ cystineဓါတ် ပျော်ဝင်နှုန်းနည်းစေမယ့် ဆေးတစ်မျိုးမျိုး ညွှန်ကြားပါလိမ့်မယ်
***အထက်မှာပြောခဲ့တဲ့ဆေးတွေဟာ မိမိရဲ့ကျောက်ကို စနစ်တကျ လေ့လာစမ်းသပ်ပြီးမှ ဆရာဝန်က ညွှန်ကြားရတာမို့ ၊ မိမိသဘောဖြင့် မသောက်ရပါ***
ဒီလောက်ဆိုရင်တော့ ကျောက်ကပ်ကျောက်တည်ခြင်းနဲ့ပတ်သတ်ပြီး ကျန်းမာရေးဗဟုသုတအချို့ ရရှိမယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်
ပြည်သူများ ကျောက်ကပ်ကျောက်တည်ခြင်းမှကင်းဝေးကြပါစေ….
Credits: References from Mayo and Cleveland Clinic website
NUG, MOH…တယ်လီကျန်းမာ ၊ လူတိုင်းအတွက်ပါ
တယ်လီကျန်းမာ အခမဲ့အွန်လိုင်းဆေးခန်းများ ပြသရန်
( https://m.me/telehealthmm )
Ministry of Health,
National Unity Government.
