ဆားလျှော့စားပါလို့ ဆရာဝန်တွေက ပြောတတ်ကြတယ်… တစ်နေ့ကို ဆား ဘယ်လောက်စားရမလဲ ?
ချက်ပြုတ်၊ လက်သုပ်၊ အတို့အမြှုပ် ဘာပဲလုပ်လုပ် အရသာရှိဖို့ မပါမပြီးတာကတော့ “ ဆား” ပါ။
ဆိုဒီယမ်ကလိုရိုက် (NaCl) ဆိုတဲ့ အိမ်သုံးဆားဟာ အစားအသောက်တွေမှာသာ မပါမပြီးတာမဟုတ်၊ လူ့ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ နိစ္စဓူဝလုပ်ငန်းတွေ လုပ်ဆောင်နိုင်ဖို့လည်း မရှိမဖြစ်လိုအပ်ပါတယ်။
အထူးသဖြင့်တော့ ဆိုဒီယမ် (Natrium/ Sodium) ဆိုတဲ့ဓာတ်ပါ။
လူ့ခန္ဓာကိုယ်မှာ ဆိုဒီယမ်ဓာတ် အနည်းငယ်လျော့နည်းရင် ဘာလက္ခဏာမှမပြတတ်ပေမယ့်၊ သိသိသာသာ လျော့နည်းနေရင်တော့…
– ပျို့ချင်၊ အန်ချင်တာ
– ခေါင်းကိုက်တာ
– ဇဝေဇဝါဖြစ်တာ
– နုံးချိတာ
– သွေးပေါင်ချိန်ကျတာ
– အားအင်ကုန်ခမ်းတာ
– ကြွက်သားတွေ အားနည်းတာ၊ အကြောဆွဲတာ၊ ကြွက်တက်တာ
– တက်တာ
– သတိလစ်သွားတာ
– ဂနာမငြိမ်ဖြစ်တာနဲ့
– စိတ်တိုလွယ်တာ….. စတဲ့ ရောဂါလက္ခဏာတွေကို ခံစားရနိုင်ပါတယ်….
..
..
???? လွန်လျှင်ဘေး
ဆားက မရှိမဖြစ်ဆိုပေမယ့် “ တန်ဆေး၊ လွန်ဘေး” ဆိုသလို အလွန်အမင်းစားသုံးရင်လည်း ဘေးဥပဒ်ဖြစ်စေပါတယ်။
လက်တွေ့မှာ ဆားနဲ့ဆိုဒီယမ်ကို လိုတာထက်ပိုစားနေကြလို့ ကျန်းမာရေးထိခိုက်ပြီး သွေးတိုးရောဂါ၊ နှလုံးရောဂါနဲ့ လေဖြတ်တာ စတဲ့ရောဂါတွေကတော့ စိုးရိမ်စရာကောင်းလောက်အောင် များလာနေပါတယ်။
ဒါကြောင့် ၂၁ ရာစုလူသားတွေမှာ တစ်နေ့ကို လက်ရှိစားနေတာထက် ဆိုဒီယမ် တစ်ဂရမ် လျှော့စားရင်တောင် သွေးပေါင်ချိန်ကို သိသိသာသာလျော့ကျစေပြီး နှလုံးကျန်းမာရေးကို သိသိသာသာ တိုးတက်လာစေပါတယ်။
ကမ္ဘာမှာ ဆားနဲ့ဆိုဒီယမ် (အချိုမှုန့်၊ ဆော်ဒါ) အလွန်အကျွံစားသုံးမှုကြောင့် နှစ်စဉ်သေဆုံးမှုဦးရေ ၄.၁ သန်းရှိပါတယ်။
..
..
???? ဆိုဒီယမ်ကို ဘယ်ကရ ?
(၁) သဘာဝ အစားစာများ (အသား၊ ငါး)
(၂) ဟင်းခတ်ဆားနဲ့
(၃) အရသာအတွက် ဖြည့်စွက်/တွဲဖက်စားတဲ့ အစာတွေ (ဥပမာ- ဆော့စ်၊ ချိစ်၊ အရသာမှုန့်၊ ဟင်းချိုမှုန့်၊ ပဲငံပြာရည်၊ ငံပြာရည်၊ ခရုဆီ) စတဲ့ ဆော့စ်အမျိုးမျိုးတွေကနေ ရရှိနိုင်ပါတယ်။
..
..
???? ခန္ဒာကိုယ်ထဲ ပိုနေတဲ့ဆိုဒီယမ်ကို ဘယ်လိုစွန့်ထုတ်လဲ ?
(၁) အဓိက ကျောက်ကပ်ကတစ်ဆင့် ဆီးထဲကနေစွန့်ပါတယ်။ သွေးထဲက ဆိုဒီယမ်အနည်းများကိုလိုက်လို့ စွန့်ထုတ်မှုကို လိုတိုးပိုလျှော့လုပ်ပြီး ဆီးရဲ့အငန်ဓာတ်အတိုးအလျှော့ပြောင်းပါတယ်။ ဆိုဒီယမ် များများစားမိတဲ့နေ့ဆို ရေငတ်တဲ့အတွက် ရေသောက်ရပြီး ဆီးခဏခဏ သွားရတာမျိုးနည်းလမ်းနဲ့ စွန့်ထုတ်တာပါ။
(၂) အရေပြားကနေတစ်ဆင့် ချွေးထဲကနေလည်း စွန့်ထုတ်ပါတယ်။ ကျောက်ကပ်လောက် ထိန်းချုပ်မှုမကောင်းပေမယ့် သူကလည်း သွေးထဲက ဆိုဒီယမ်ပါဝင်မှု အနည်းများကိုလိုက်ပြီး ချွေးထဲမှာ စွန့်ထုတ်တဲ့ ဆိုဒီယမ်ပမာဏကို အတိုးလျှော့လုပ်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် ဆားအစားများတဲ့နေ့ဆို ဆီးများများသွားအောင် ရေပိုသောက်၊ ချွေးများများထွက်စေတဲ့ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုပိုလုပ်ပြီး ဆိုဒီယမ််စွန့်ထုတ်မှုကို တိုးမြှင့်နိုင်ပါတယ်။
..
..
???? တစ်နေ့ကို ဆား ဘယ်လောက်စားသုံးသင့်သလဲ ?
ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ WHO က လူကြီးတစ်ယောက်ဟာ တစ်နေ့ အိမ်သုံးဆား ၅ ဂရမ် (ဆိုဒီယမ် ၂ ဂရမ်) ထက်ပိုမစားသင့်ပါဘူးတဲ့။
(အိမ်သုံးစား ၅ ဂရမ် = လက်ဖက်စားဇွန်း တစ်ဇွန်းစာ ပမာဏ)
ဆိုဒီယံ ၂ ဂရမ် ဆိုရာမှာလည်း ချက်ပြုတ်ရာမှာထည့်တဲ့ ဆားသာမက၊ ဟင်းချိုမှုန့်နဲ့ တခြားဟင်းခတ်တွေ၊ စားစရာတွေကို စတင်ပြုလုပ်ကတည်းက ပါဝင်ပြီးသားဖြစ်တဲ့ ဆိုဒီယမ််တွေ…စတာတွေအားလုံးမှာပါတဲ့ စုစုပေါင်းကို ဆိုလိုတာပါ။
အမေရိကားမှာတော့ တစ်နေ့ကို ဆိုဒီယမ် ၁.၅ ဂရမ်ထက်ပိုမစားဖို့ တိုက်တွန်းနေပါပြီ။ ဒါပေမယ့် ချွေးသိပ်ထွက်တဲ့အလုပ်မျိုးကို အကြာကြီးလုပ်တဲ့ အားကစားသမားတွေနဲ့ အပူချိန်မြင့်တဲ့နေရာမှာ အလုပ်ကြမ်းလုပ်ရသူတွေကတော့ အဲဒီလောက်ထိ လျှော့ဖို့မလို့ပါဘူးလို့ဆိုပါတယ်။
..
..
???? မမြင်ရဘဲ စားမိတဲ့ဆား
နိုင်ငံအတော်များများမှာစားသုံးကြတဲ့ ဆားအများစုက ချက်ပြုတ်ရာမှာထည့်တဲ့ ဆားထက်၊ အစားအစာတွေကို တာရှည်ခံအောင် ပြုပြင်ရာမှာ ထည့်ထားလို့ပါဝင်တဲ့ ဆားပမာဏက ၈၀% နှုန်းအထိရှိပါတယ်။
..
..
???? ဆား လျှော့တာ သိပ်များသွားမလား
လူကြီးတစ်ယောက် ခန္ဓာကိုယ်လုပ်ဆောင်ချက်တွေ ပုံမှန်လုပ်ဖို့ တစ်နေ့တာလိုအပ်တဲ့ ဆိုဒီယမ်ပမာဏက ၅၀၀ မီလီဂရမ် (လက်ဖက်ရည်ဇွန်းရဲ့လေးပုံတစ်ပုံ) ပဲရှိပြီး အဲဒီပမာဏထက် လျှော့ပြီးစားတဲ့သူဆိုတာ မရှိသလောက်ရှားလို့ အစားစာထဲမှာ ဆိုဒီယမ်မလုံလောက်ဘူးဆိုတာ မဖြစ်နိုင်သလောက်ပါပဲ။
..
..
???? ကလေးငယ်များနဲ့ ဆား
မွေးကင်းစကလေးငယ်များရဲ့ကျောက်ကပ်က ကောင်းစွာမဖွံ့ဖြိးသေးတာကြောင့် အမေနို့၊ နို့မှုန့်တို့မှာပါတဲ့ ဆိုဒီယမ််နဲ့တင် လုံလောက်ပါတယ်။ အသား၊ ငါးတွေမှာလည်း သဘာဝအလျောက် ဆိုဒီယမ်ပါတဲ့အတွက် ဖြည့်စွက်စာထဲမှာလည်း ဆားထပ်ထည့်စရာမလိုပါဘူး။
ကလေးဘဝမှာ အငန်များတဲ့အစားစာကို စားတဲ့အကျင့်ရသွားရင် အသက်ကြီးလာတဲ့အခါ အငန်ကိုပိုစားဖြစ်ကြလို့ ဆိုဒီယမ်အစားလွန်လို့ဖြစ်တဲ့ရောဂါတွေ ဖြစ်ဖို့ပိုများပါတယ်။
• အသက် တစ်နှစ်အောက်ကလေးတွေမှာ တစ်နေ့ ဆား (၁) ဂရမ်
• တစ်နှစ်မှ သုံးနှစ်ကလေးတွေမှာ တစ်နေ့ဆား ၂ ဂရမ်နဲ့
• အသက် (၄- ၆) နှစ်ကြားမှာ တစ်နေ့ကို ဆား (၃) ဂရမ် ထက် ပိုမစားသင့်ပါ။
..
..
???? ဆားပါဝင်မှုများတဲ့အစားစာများ
အခုနောက်ပိုင်း အနောက်တိုင်းအလေ့အကျင့် စားစရာတွေဖြစ်တဲ့ ပေါင်မုန့်၊ ကိတ်မုန့်၊ အသားကင်၊ အာလူးကြော်၊ ချစ်ပ်တွေ၊ ကြက်ကြော်၊ ဟမ်ဘာဂါ၊ ပီဇာ စတဲ့ အစားအစာတွေ၊ အလွယ်တကူ ရေနွေးနဲ့ရောရုံနဲ့ စားလို့ရတဲ့ Instant food ဆိုတဲ့ အသင့်စားခေါက်ဆွဲခြောက်ထုပ်တွေမှာ ဆိုဒီယမ်ဆားတွေ အလွန်များပါတယ်။
အစားအစာတွေ တာရှည်ခံအောင် ပြုပြင်တဲ့အခါမှာ ဆားအများကြီးထည့်ကြလို့ တာရှည်ခံစားစရာတွေဖြစ်တဲ့ ငါးပိ၊ ငါးခြောက်၊ အသားခြောက်၊ ဝက်ပေါင်ခြောက်၊ ဝက်အူချောင်း၊ ကြက်အူချောင်း၊ ကြံမဆိုင်လို ကင်မ်ချီလို ချဉ်ဖတ်၊ အသားချောင်း၊ အသားလုံးတို့လို အစာတွေမှာ ဆိုဒီယမ်အများကြီးပါပါတယ်။
အရသာကောင်းအောင်ဖြည့်ပေးတဲ့ ဟင်းချိုမှုန့်၊ ကြက်သားမှုန့်၊ ခရုဆီ၊ ဆော့စ်မျိုးစုံ (ငြုပ်ဆီ) ၊ ငံပြာရည်၊ ပဲငံပြာရည်… စတာတွေမှာလည်း ဆားအများကြီး ပါပါတယ်။
** စားသောက်ဆိုင်တွေက စားစရာတွေဟာ အိမ်ချက်အစားအစာထက် ဆိုဒီယမ်အများကြီး ပိုပါပါတယ် **
စားစရာတွေကိုဝယ်တဲ့အခါ ဆိုဒီယမ်ဘယ်လောက်ပါတယ်ဆိုတာကို သေချာဖတ်ကြည့်ပြီး ရွေးချယ်သင့်ပါတယ်။
..
..
❗ ဒို့အဘိုးဘွားတွေ ငါးပိရည်ကျို နေ့တိုင်းစားလာတာပဲ၊ ဘာမှမဖြစ်ပါဘူး။
ဒီလိုပြောသူတွေ အများကြီးရှိပါတယ်။ ဟုတ်ပါတယ်…. ဒါပေမယ့် အဘွားတို့ခေတ်နဲ့ ဒီဘက်ခေတ် (အထူးသဖြင့် မြို့ပေါ်နေသူတွေနဲ့) မတူတာက အဘိုးဘွားတို့ စားတဲ့အစားအစာမှာ ငါးပိကလွဲလို့ ဆိုဒီယမ်များတဲ့ တခြားအစားအစာတွေ ပါလေ့မရှိပါဘူး။
ဒါ့အပြင် သူတို့ကအလုပ်တအားလုပ်ပြီး နေ့တိုင်းချွေး တစ်ဂါလံမကထွက်လို့ စားထားတဲ့ဆိုဒီယမ််တွေ ချွေးကနေ ပြန်ထွက်သွားပါတယ်။ ရေသောက်များကြတဲ့အတွက်လည်း ဆီးထဲကနေ အများကြီးစွန့်ထုတ်ပါတယ်။ ကျနော်တို့ကတော့ ပြုပြင်ထားတဲ့ ဆိုဒီယမ်များတဲ့အစားစာတွေမျိုးစုံကို နေ့တိုင်းလိုလိုစားနေပြီး ချွေးဆိုတာလည်း စို့ရုံလောက်ထွက်တော့ စားထားတဲ့ ဆားတွေကို ချွေးထဲကစွန့်ထုတ်ဖို့ မစွမ်းသာဘဲ၊ ဆီးထဲက သာ စွန့်ကြပါတယ်။
တစ်နာရီကို ချွေးတစ်လီတာခွဲလောက်ထွက်တဲ့လှုပ်ရှားမှုလုပ်ရင် ထွက်တဲ့ချွေးတစ်လီတာတိုင်းမှာ ဆိုဒီယမ် ၁.၃၈ ဂရမ် စွန့်ထုတ်နိုင်ပါတယ်။
..
..
???? ဒါဖြင့်နွေရာသီမှာ ချွေးသိပ်ထွက်ရင် အငန်များများ စားဖို့လိုမလား။
ဒီလိုတော့လည်း မဟုတ်ပါဘူး။ ကိုယ်ထဲမှာ ဆားဓာတ် အများကြီးမရှိရင်တော့ ချွေးထဲမှာပါတဲ့ဆားကလည်း တစ်လီတာမှာ ၀.၀၆၉ ဂရမ်လောက်အထိ လျော့ကျသွားတာမို့လို့ ချွေးထဲမှာ ဆားဆုံးရှုံးမှု မရှိသလောက်နည်းသွားပါတယ်။ ဆုံးရှုံးသွားတဲ့ရေဓာတ်အတွက် ရေများများပိုသောက်ဖို့ပဲ လိုပါတယ်။
သုတေသနတွေအရ ပူပြင်းတဲ့ရာသီမှာ အားစိုက်ခွန်စိုက်လှုပ်ရှားမှုမျိုး ၆ နာရီလောက်လုပ်လို့ချွေးတွေအများကြီးထွက်တာတောင် ဆုံးရှုံးသွားတဲ့ ဆားဓာတ်ကို ပြန်ဖြည့်ဖို့မလို့သေးပါဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။
.
???? သက်ရှည်ကျန်းမာဖို့ ဆားလျှော့စားပါ၊ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုများ ပုံမှန်လုပ်ပါ။ ????
Reference ????
(၁)https://www.nhs.uk/…/eat…/food-types/salt-nutrition/…
(၂)https://www.who.int/new…/fact-sheets/detail/salt-reduction
(၃) Turner MJ, Avolio AP. Does Replacing Sodium Excreted in Sweat Attenuate the Health Benefits of Physical Activity? Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2016 Aug;26(4):377-89. doi: 10.1123/ijsnem.2015-0233. Epub 2016 Feb 3. PMID: 26841436.
❤️ NUG, MOH တယ်လီကျန်းမာ ၊ လူတိုင်းအတွက်ပါ ❤️
????တယ်လီကျန်းမာတွင် ဆရာဝန်များနှင့် အွန်လိုင်းမှတစ်ဆင့် အခမဲ့ တိုင်ပင်ဆွေးနွေးနိုင်ပါသည်။
*** ပိတ်ရက်မရှိပါ ***
ကြိုတင်ဘိုကင်ယူရန်အတွက် တယ်လီကျန်းမာ messenger ကို ဆက်သွယ်ပါ။
( နေ့စဉ်မနက် ၈နာရီမှ ည၁၀နာရီအထိ )
Ministry of Health,
National Unity Government.
